Fiziologiya 2-semestr oraliq nazorat javoblari javob tahlaganlar: zaydullaev bayrambay davolash 204-guruh

160. Нафас олишнинг бошкарилиш механизми; 
N afasn in g b o sh q arilish i. N afasn i boshqaruvchi m exanizm lar 
nafas 
sistemasining turli qismlarida hamda markazty nerv sistemasining 
turli 
boMimlarida 
joylashgan tuzilmalar ishtirokida amalga oshirilib, organizmnmg 
kislorodga 
boMgan 
ehtiyojini 
qondirishga 
qaratilgan 
jarayondir. 
0 ‘pka orqall nafas olíshning asosiy fiziologik ahamiyati arterial 
qonda 
gazlaming 
optimal 
miqdorini 
ushlab 
turishga 
qaratilganl 
igidadir. 
Tashqi nafasning boshqarilishi reflektor yoMlar bilan amalga 
oshirilib, 
o‘pka 
to‘qimalari va qon-tomirlarning refleksogen sohalarida joylashgan 
maxsus 
retseptorlarqo‘zgalishi hisobiga amalga oshiriladi. Nafasni 
boshqaruvchi 
markaziy 
mexanizmlar orqa miya nerv elementlarida, uzunchoq miyada va 
MNT 
ning 
yuqori 
qismlaridajoylashgan.Miya o ‘zagin¡ng nafas neyronlari orqa miya 
motoneyronlariga vanafasmuskullariga ritmik ravishda signallar 
yuboribturadi. 
Nafas 
markazi. 
Uzunchoq 
miyaning nafas ritmini ta’minlovchi hususiy yadrolari to‘plami 
nafas 
markazi 
deyiladi.Nafas markazlari fiziologik sharoitda qondagi 0 2 va H+ 
lar 
konsentratsiyasí 
haq id ag i ax b o ro tn i p eriferik va m arkaziy x em oretseptorlardan 
oladi. 
Xemoretseptorlardan kelayotgan afferent signallar nafas markaziga 
kelayotgan 

---

boshqa afferent ta’sirlar bilan hamkorlikda ishlaydi, lekin oxir 
oqibat 
nafasning 
gumoral boshqarilishi neyrogen boshqarilishidan ustunlik qiladi. 
Masalan, 
inson 
uzoq vaqt nafasni ixtiyoriy ushlab turolmaydi, chunki bu paytda 
gipoksiya 
va 
giperkapniya kuchayib ketadi natijada nafas olishga majbur bo‘ladi. 
Nafas markazi ikkita asosiy funksiyani bajaradi: birinchisi motor 
yoki 
harakat 
funksiyasi, nafas muskullarining qisqarishi bilan namoyon bo‘lad¡ 
va 
ikkinchisi 
gomeostatik - ichki muhitdagi 0 2 va C 0 2konsentratsiyasiga 
bogMiq 
holda 
nafas 
o‘zgarishikelibchiqadi.Nafas markazining harakat funksiyasi MNT 
ning boshqa funksiyalari bilanhamkorlikda nafasni organizmdagi 
metabolitikehtiyojiga 
moslab 
turadi.Nafas 
markazining 
gomeostatik funksiyasi gazlaming ( 0 2, CO:) va rNning 
qondagi va miya suyuqligidagi fiziologik miqdorini ta’minlab 
turadi. 
Tana 
harorati, 
gazlar tarkibi o‘zgargan muhitdagi, masalan, ortgan va pasaygan 
barametrik 
bosimda, 
nafasni ta’minlaydi.