Fozilova Sadoqat Ibrohim qizi Fizik kolloid fanidan “Adsorbsiya va uning turlari”mavzusida

Kontakli adsorbstiya. Bunday kolonnalar eng ko’p tarqalgan adsorberlar qatoriga kiradi. Har xil shaklli va o’lchami adsorberlarda xomashyo va adsorbentlar bir-biri bilan aralashtiriladi va maxsus ramkali va diskli filtirlarda xomashyo va adsorbentlar ajratib olinadi. Bu jarayonda suyuq xom ashyo va qattiq adsorbentlar ishtirok etadi, natijada xomashyoning rangi tiniqlashib, ishchi xossalari yaxshilanadi va sifati oshadi.
Statik adsorbstiya. Bu adsorbsiya turi eng ko’p tarqalgan jarayon hisoblanadi.
Adsorbent qo’zg’almas qatlamda joylashtiriladi. Tozalanishi kerak bo’lgan gaz yoki suyuq fazalari shu qo’zg’almas qatlamdan o’tkazilib turiladi. Adsorbent sifatida sun’iy yoki tabiiy adsorbentlar ishlatilishi mumkin. Sun’iy adsorbentlarga silikatlar yoki silikagellar, alyumogellar va steolitlar ishlatilishi mumkin. Tabiiy adsorbentlar sifatida esa bentonitlar, aktivlashtirilgan ko’mirlar, boksitlar, gilmoyalar ishlatilishi mumkin. Jarayonda kamida ikkita adsorberlar ishlatiladi, sababi birinchi adsorberda adsorbsiya jarayoni borsa, ikkinchi adsorberda desorbsiya jarayoni boradi va jarayonning uzluksizligi ta’minlanadi.
Perkolyastion adsorbsiya. Perkolyastion adsorberlarda adsorbentlar xomashyo bilan birgalikda xarakatlanishi natijasida suyuqlik yoki gazlar qattiq yuza bilan harakatlanish vaqtida bir biri bilan kontaktlashishadi. Perkolyastiya so’zining ma’nosi “filtirlash” degani bo’lib, jarayonda tozalanishi kerak bo’lgan maxsulotlar filtirlanish natijasida tozalanadi. Bu jarayon sanoatda ko’pincha neft moylarini tozalash uchun qo’llaniladi.

3

• 
  Adsorbsion jarayonlardan foydalanish 18-asrning oxiriga toʻgʻri keladi, oʻshanda bir vaqtning oʻzida mustaqil va amaliy ravishda uchta nashr paydo boʻlgan: italiyalik tabiatshunos F.Fontana va C.Scheele 1777-yilda koʻmirning gazlarning yutilishini, 1785-yilda esa T.E. kislotalar, organik aralashmalarni yutish.
  
• 
  I.Langmyur (1914-1918) monomolekulyar lokalizatsiyalangan adsorbsiya nazariyasini (adsorbat molekulalari sirt ustida harakatlanmaydi) quyidagi farazlar asosida taklif qildi: sirt bir jinsli, ya’ni barcha adsorbsion markazlar adsorbsion molekulalar uchun bir xil yaqinlikka ega; adsorbat molekulalari bir-biri bilan o'zaro ta'sir qilmaydi. Lengmyur tenglamasi quyidagi ko'rinishga ega: a = a = a max bp / (1 + bp) yoki p = a / b (a max - a), bu erda a - adsorbsiyalangan moddaning miqdori, max - adsorbsiyaning chegaraviy qiymati. zich monoqatlam, p - adsorbsion bosim, b - adsorbsiya koeffitsienti. Polimolekulyar yoki ko'p qatlamli adsorbsiya, bunda bug 'molekulalari adsorbsiyalanib, bir necha monoqatlam qalinlikdagi plyonka hosil qiladi, Brunauer - Emmett - Teller tenglamasi bilan tavsiflanadi (BET tenglamasi, 1938):
  
• 
  1914 yilda M. Polanyi adsorbsiyaning potentsial nazariyasini taklif qildi, unga ko'ra adsorbsiya yuzasi yaqinida potentsial adsorbsiya maydoni mavjud bo'lib, sirtdan masofa bilan kamayadi; adsorbtivning sirtdan uzoqda p ga teng bosimi uning yaqinida ortadi va ma'lum masofada p 0 qiymatiga etadi, bunda adsorbtiv kondensatsiyalanadi.