G o o g L e автоматически создает html версии документов при сканировании Интернета. Page алишер навоий номидаги ўзбекистон миллий кутубхонаси сценарийлар тўплами сборник

Page 59

58
қилинди. Ва 1970 йилнинг кузида Самарқанднинг 2500 йиллик
тўйи тантанали равишда ўтказилди.
Олиб борувчи:
Домла, тўлиқ ва мароқли суҳбатингиз учун сизга катта
раҳмат! ЮНЕСКО ташкил топганлигининг 60 йиллиги муноса-
бати билан чақирилган Бош Конференциянинг 33-сессияси
доирасида мазкур ташкилотнинг ташқи алоқалар бўйича
комиссия йиғилишида 2006-2007 йиллар учун юбилей сана-
ларини тасдиқлаш масаласи кўриб чиқилди. Жумладан,
ЮНЕСКО йилномаси саналари руйхатига Самарқанд шаҳри-
нинг 2750 йиллик айёмини киритилганлигини ҳаммамиз
биламиз. Нега энди 2750 йиллик тўйи, ваҳоланки 1970 йилда
2500 йиллигини нишонлаган бўлса, бирданига бундай сана
деган савол туғилади. Шу хусусида бизларга тарихчи
___________________дан сўзлаб беришни илтимос қиламиз.
Марҳамат.
Тарихчи: Ассалому алайкум! Ҳақиқатдан ҳам, Самарқанд
ёшини аниқлашда археолог олимлар асосан Афросиёб хароба-
ларини ўраб турган мудофаа деворларининг ғиштларига
асосланишган. Бироқ ўша энг қадимий деб ҳисобланган
деворнинг тагида яна бир бошқа девор қолдиғи бўлиб, у деворга
илгари ҳеч ким аҳамият бермаган экан. Деворларнинг тагидаги
девор кейинги девордан фарқли ўлароқ, гувалаклардан тиклан-
ган экан. Бу қатламни археологлар кейин кашф этдилар ва
Самарқанд тарихи ҳақида мавжуд хулосалар сўнгги ҳақиқат
эмаслигини пайқадилар. Мустақиллик йилларида бу борадаги
ишлар янада кучайтирилди. Кўплаб қазишма ишлари натижа-
сида, ер сатҳидан 10-15 метр чуқурликда жойлашган қатлам-
лардан милоддан аввалги IX-VII аср ўрталарига оид ноёб
ашёлар топилган. Бу, биринчидан, қўлда ясалган рангли-нақшли
сопол идишларнинг парчалари бўлса, иккинчидан, гуваладан
ясалган, қалинлиги 7 метр келадиган мудофаа девори қолдиқ-
ларининг топилишидир.
Самарқанд шаҳри ёшини аниқлашда ана шу аниқ маълумот-
ларнинг аҳамияти беқиёс эди. Чунки гуваладан қурилган
мудофаа девори Афросиёбнинг 19 гектарлик арк қисмини

Page 60

59
бутунлай ўраб олган. “Кўктепа” мудофаа девори тагидан олин-
ган намуналар дунёда тан олинган Франция илмий-тадқиқотлар
миллий марказига қарашли Жив-Сюр-Инвест шаҳридаги кучсиз
радиоктивлик лабораториясида тадқиқ қилинган. Лаборатория
тадқиқотларида Афросиёб қуйи қатламларидаги намуналар
айнан милоддан аввалги VIII асрга, аниқроғи, 2750 йиллик
қадимиятга тааллуқли эканлиги исботланди. Хуллас, археологик
материаллар, жаҳонда тан олинган илмий лаборатория усуллари,
сўнгги текшириш технологиялари асосида Самарқанднинг ёши
2750-3000 йилга тенглиги, Римнинг тенгдоши эканлиги, ҳозирги
энг нуфузли халқаро илмий мезонларда аниқланди. Лекин бу
ҳам барча саволларга нуқта қўйилди, деган гап эмас. Самарқанд-
нинг ёшини, топономикасини аниқлаш, янги-янги илмий
тадқиқотлар олиб бориш муаммоси долзарблигича қолмоқда . . .