G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

Tayanch so`zlar:koordinata, meridian, nuqta,chiziq,yo`nalish, parallel, 
koordinata tizimi, chorak, rumb,oriyentirlash burchagi, qutb,tizim, absissa, ordinata. 
Nazorat savollari: 
1.Geodeziyada qanaqa koordinatalar tizimidan foydalaniladi? 
2. Nechta chorak bor? 
3. Nechta meridian chizig`i bor ? 
4. Zonalar tartib raqami qayerdan boshlanadi? 
 
2.7-rasm. C nuqtaning 
o’rnini aniqlash 
 
2.8-rasm.Qo’sh qutbli 
koordinata 

---

25 
3-BOB. ORIYENTIRLASH 
3.1.Oriyentirlash ( yo`naltirish). Joyda chiziqni yo`nalishini aniqlash. 
Haqiqiy va magnit azimuti. Direksion burchak va rumb 
Joydagi biror chiziqning boshlang’ich deb qabul qilingan chiziqqa nisbatan 
yo’nalishini aniqlash shu chiziqni oriyentirlash (yo’naltirish) deyiladi. Har qanday 
chiziqning yo’nalishi bu chiziq bilan boshlang’ich yo’nalish deb qabul qilingan 
chiziq orasida hosil bo’lgan burchak yordamida aniqlanadi. Bu burchak oriyentirlash 
burchagi deb ataladi. Masalan,(oX )chizig’i boshlang’ich yo’nalish deb qabul 
qilinsa,(oC)chizig’ining bu chiziqqa nisbatan yo’nalishi (α) oriyentirlash burchagi 
yordamida aniqlanadi. 
Joydagi biror chiziq yo’nalishini aniqlashda boshlang’ich yo’nalish qilib 
geografik 
meridian 
qabulqilinsa, 
ular 
orasidagi 
oriyentirlash burchagiga haqiqiy azimut( A), magnit
meridian qabul qilinsa- magnit azimut (M
m
), o’q meridian 
yoki unga parallel chiziq qabul qilinsa - direksion 
burchak (α) deyiladi. 
Haqiqiy azimut, magnit azimuti va direksion burchak 
boshlang’ich yo’nalishning shimol tomonidan boshlab soat 
mili yo’nalishida 0 dan 360
o
gacha o’lchanadi. Masalan, 
(OC) chizig’ining haqiqiy azimuti (A)burchakdan, magnit azimuti (M