G. S. K u t u m o V a I. I. I n o g a m o V g e o d e z I ya va m a r k s h e y d e r L i k I s h I

m
) 
burchakdan, direksion burchagi esa (α) burchakdan iborat(3.1-rasm). Haqiqiy 
azimut bilan magnit azimuti (δ) burchakka, haqiqiy azimut bilan direksion burchak( 
γ) burchakka farq qiladi. Burchak (δ)magnit og’ish burchagi, (γ) esa meridianning 
yaqinlashish burchagi bo’lib deyiladi. 
Geodeziyada ishlatiladigan trigonometrik funksiyalar jadvallari ko’pincha 0 
dan 90
o 
gacha beriladi. Shuning uchun geodeziyada azimut va direksion 
burchak bilan birga rumbdan ham foydalaniladi. 
 
3.1-rasm.Chiziq 
yo`nalish burchaklarini 
yo`lashishi 

---

26 
Rumb - boshlang’ich yo’nalishning shimoliy va janubiy tomoni bilan chiziq 
yo’nalishi orasidagi burchakdir; u 0 dan 90
o
gacha 
o’lchanadi.
Rumb magnit meridianidan boshlabhisoblansa- magnit 
rumbi, geografik meridiandan boshlab hisoblansa –
haqiqiy rumb,absissa o’qidan boshlab hisoblansa-
direksion rumb deyiladi. Direksion rumb jadval 
burchaklari deb ham 
yuritiladi. Rumb 0 dan 
90
o
gacha shimol va 
janub tomondan sharq va g’arbga tomon 
hisoblanishi sababli uning to’g’ri burchakli 
koordinataning 
qaysi 
choragida 
ekanligini 
ifodalash uchun rumb qiymati oldiga chiziq 
joylashgan koordinata choragining nomi yoziladi 
(3.2-rasm). Yo’nalish birinchi chorakda bo’lsa 
rumb shimoli-sharqiy (ShShq), ikkinchi chorakda bo’lsa - janubi-sharqiy (JShq), 
uchinchi chorakda bo’lsa, janubi-g’arbiy (JG’), to’rtinchi chorakda bo’lsa- shimoli-
g’arbiy (ShG’) deb ataladi. 
Yer yuzidagi har bir chiziqning tog’ri va teskari oriyentirlash burchagi 
bo’ladi. Masalan, 3.3- rasmda (MN) chiziqning (M) nuqtadan boshlangan 
yo’nalshining direksion burchagi (α
MN
)- to’g’ri direksion burchak. N nuqtadan 
boshlangan yo’nalishining direksion burchagi (α
NM
) esa teskari direksion burchak 
hisoblanadi. Shakldan ko’rinishicha, chiziq yo’nalishining to’g’ri va teskari 
direksion burchagi bir-biridan 180
o
farq qiladi, ya’ni 
α
′
= α ± 180° (3.1)
Agar to’g’ri direksion burchak α<180
o
bo’lsa, teskari direksion burchakni 
hisoblashda 180
o
qo’shiladi, to’g’ri direksion burchak α>180
o
bo’lganda esa 180
o
ayriladi.