Gapning ravishdosh, sifatdosh va harakat nomili o‘ramlar bilan murakkablashuvi

Ajratilgan bo‘laklar
1-amaliy ish. “Tushunchalar tahlili” metodi orqali mavzuga 
oid tayanch tushunchalarga izoh bering. 0 ‘qituvchingiz orqali bilib olgan 
qo‘shimcha maiumotlami 3-ustunga qayd eting.
1
2
3
Tushunchalar
Izohi
Qo‘shimcha
ma’lumotlar
Ajratilgan 
bo 
'lak
203

---

Ajratilgan ega
Ajratilgan kesim
Ajratilgan aniqlovchi
Ajratilgan to'ldiruvchi
Ajratilgan hoi
2-amaliy ish.
1. Sifatlovchi aniqlovchi ishtirok etgan quyidagi gaplarda aniqlovchi 
va aniqlanmishning joylashish o ‘mini o‘zgartirib, ajratilgan boiakli gaplar 
hosil qiling,
2. Tuzgan gaplaringiz asosida ajratilgan boiaklar haqidagi bilimlarin- 
gizni umumlashtiring.
NAMUNA: Ko'kdagi yakka-yu yolg'iz oy tanhodir. - Ko'kdagi oy 
tanhodir, yakka-yu yolg'iz (A.Oripov).
1-variant. 1. Do'stona ко ‘magingiz uchun tashakkur bildirishdan 
boshqa so'zim y o ‘q (A. Qahhor). 2. Ellik besh yoshlardagi salobatli 
kampir sidirg'a oq atlas ко ‘ylagini shitirlatib darsxonaga kirib 
kelayotganda Bobur darhol о 'midan turib, buvisiga salom berdi 
(P. Qodirov). 3. Toza, bosilmagan yangi o ‘t tomon boshlaydi bo'rdoqi, 
semiz qo ‘ylarin (Zulfiya). 4. Bu kichkina, vafodor, samimiy choparlarning 
xabariga ishonmaslik mumkin emasdi (Oybek).
2-variant. 1. Uni otasidan judo qilgan, pushti-panohidan ayirib, xavf- 
xatarlar komiga tortgan mash’um bir kuch go'yo mana shu quyunning 
kuchi edi (P. Qodirov). 2. ... Nimjon, qoq suyak yelkalari hamon ohista 
titrar; aftidan, hamon o'pkasini bosolmay yig'lar edi (O.Yoqubov).
3. Chiroyli rang-barang gullar gulzoming husniga husn qo ‘shib turibdi 
(Sh.Rashidov). 4. Faqat xipcha qomati va hali uncha to ‘lishmagan 
yelkalari endi о ‘n besh yoshga kirganini eslatib turardi (P. Qodirov).
3-variant. 1. S o ’zamol, badavlat qori tog'aning birdan ko ‘z yumib 
sukutga botishining sababini, tabiiy, Yo ‘Ichi tushunmadi (Oybek).
2. Chiroyli, popukday bir qiz о ‘ynadiki, ah-ah, iqlimda misli yo ‘q, beqiyos 
(Oybek). 3. Uning ко ‘zlarida tashvish emas, o'z kuch-qudratiga ishonch,
204

---

hatto istehzoli kulgu bor edi ( 0 ‘. Hoshimov). 4. Tollar tagidagi 
ariqchalarda tip-tiniq suvlar shildirab oqibyotadi (G‘. G'ulom).
3-amaliy ish.
1. Zarur o‘rinlarga tinish belgilarini qo‘yib gaplami ko'chirmg.
2. Gap tarkibiga ajratilgan boiaklaming kiritilish sababini tushun- 
tiring.
1-variant. 1. Kechqurun poda qaytar mahali qishloqda ajib sukunat 
hukmron bo'ladi (Sh.Bo‘tayev). 2. Lekin f e ’li ishiga o ‘ta yopishqoqligi 
xuddi Sharifning o ‘zi (S.Zunnunova). 3. Bu orada ular juda qalinlashib 
ketishgan ya ’niki Bozor hanuz ortidan soyadek ergashib yurar Davron esa 
ikkisining boshini qovushtirolmay garang edi (N.Norqobilov). 4. Enasi 
aytib bergani kampirlarning suhbati podachiga juda m a’qul kelibdi 
(Sh.Bo‘tayev).
2-variant. 1. Yo'lim boshladi to kezdim dala-tog\ Kezdim ne 
yurtlarni chiroyli tengsiz (A.Oripov). 2. Orada, sizning gapingizga kirgan 
men ahmoq, degan m a’noda ortiga qop-qorong‘u daraxtzor qo'yniga 
zarda ila qarab-qarab qo'yardi (N.Norqobilov). 3. Qozoq sahrosi bu 
beadad sahro Xayolday bepoyon, cheksiz va yiroq (A.Oripov). 4. Haligina 
siz kelmasdan sal aw al biroz o'zimga kelgach, joy-joylariga ketishdi 
(A. Ibrohimov).
3-variant. 1. U dong'i ketgan xojalikning mashhur rahbari shu