Garmonikalıq Terbelisler

Garmonik terbelis menen tezlik hám tezleniw ózgeriwi

Garmonik terbelis menen tezlik hám tezleniw ózgeriwi Sinus yamasa kosinus nızamı boyınsha tekǵana denediń koordinatası waqıt ótiwi menen ózgerip turadı. Biraq kúsh, tezlik hám tezleniw sıyaqlı muǵdarlar da tap sonday ózgeredi. Kúsh hám tezleniw tebranuvchi dene jılısıw maksimal bolǵan oǵada jaǵdaylarda bolǵanda maksimal boladı hám dene teń salmaqlılıq jaǵdayınan ótkeninde nolge teń boladı. Tezlik, kerisinshe, oǵada pozitsiyalarda nolge teń boladı hám dene teń salmaqlılıq jaǵdayınan ótip, maksimal ma`nisine etedi.
Sinusoidal háreket. Sinusoidal terbelislerdiń amplitude bahaları sapaada kórsetilgen. f = 1/T shama E. Yu. K., tok hám kernewdiń chastotası dep aytıladı. Chastota san tárepinen bir waqıt birligi aralıǵındaǵı terbelisler sanın ańlatadı hám gers (Gs) lerde olshenedi.

1) ma`nisi ózgeriwshen, biraq baǵdarı ózgermeytuǵın tok (3. 1.-su'wret, a-v);
2) ma`nisi hám baǵdarı ózgeriwshen tok (3. 1-súwret, g-e);
3) dáwirli ózgeriwshen tok (3. 1-súwret, v-e).

3. 
   Garmonik terbelislerdiń tiykarǵı nizamlıqları
   

Garmonik terbelislerdiń tiykarǵı nizamlıqları hám xarakteristikalari menen materiallıq noqattıń sheńber boylap tegis háreketi mısalında tanısıw ańsat hám túsinikli bolıp tabıladı. M - materiallıq noqat A - radi-usli sheńber boylap saat strelkası háreketi baǵdarına keri baǵıtda ózgermeytuǵın w - múyesh tezlik menen háreketlenip atırǵan bolsın.
Eger t=0 de, M noqat M0 jaǵdayda bolsa, qandayda bir t waqıttan keyin, ol sheńber yoyi boylap háreketlenip j = wt múyeshka jıljıydı. M noqat X hám Y oqlar daǵı proeksiyaların uyqas halda K hám L dep belgilesak, M noqattıń sheńber boylap tegis háreketi dawamında bul noqatlar X hám Y oqları boylap +A hám -A aralıǵinda dáwirli túrde O noqat átirapında jıljıydı. K hám L noqatlardıń t ga baylanıslı halda boladı :
Garmonik terbelislerdiń grafikları tómendegishe boladı.

Garmonik terbelisler kóbinese sızılma túrde amplituda-vektor usılı menen suwretlenedi jáne bul usıl vektor -diagramma usılı dep ataladı. Bul usıldıń mánisi tómendeginen ibarat : X oǵı daǵı qálegen 0 noqattan uzınlıǵı terbelis amplitudasining san ma`nisine teń bolǵan A vektordı sonday jaylastıriladiki, bul vektor OX oǵı menen terbelistiń baslanǵısh fazası a ga teń bolǵan múyesh payda etedi. Eger A ni 0 noqat átirapında saat miliga keri baǵıtda w0 múyesh tezlik menen aylantırılsa, A dıń X oǵı daǵı proeksiyası +A hám -A arasında ózgeredi.

Suwretden kórinisishe t waqıttan keyin onıń X o'qdagi proeksiyası x = Acos (w0 t+a) boladı. Sonday etip w0 chastota menen júz bolıp atırǵan garmonik terbelisti X oǵı daǵı, qálegen noqat átirapında, w0 múyesh tezlik menen aylanıwshı A dıń sol o'qdagi proeksiyanıń waqıt boyınsha ózgeriwi formasında súwretlew múmkin eken: bunda t=0 waqıttaǵı A dıń X oǵı menen payda etgen múyeshi a shayqalıwınıń baslanǵısh fazasın ańlatadı. Materiallıq noqat bir waqtıniń ózinde eki hám odan artıq terbelislerde qatnasıwı múmkin. Mısalı, háreketdegi vagon shipiga ildirilgen prujinali mayatnikning shayqalıwı buǵan mısal bóle aladı. Tebrangich óziniń menshikli shayqalıwınan tısqarı vagon menen birgelikte terbelmeli háreketde qatnasadı.

4.