Гавай оролларидаги лаваларнинг бир тури -ало


Download 0.88 Mb.
bet181/271
Sana06.04.2023
Hajmi0.88 Mb.
#1333285
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   271
Bog'liq
луғат тўлиқ


РАЗВЕДОЧНАЯ СЕТЬ —
қидирув
ишларшинг маълум. Майдонаро жойланиши.
Фойдали қазилма ва т. ж.ларининг ётиш шароитига ҳараб ишлари турли хилда (асосан квадрат, турт бурчак, уч бурчак ва ромба шаклида) жойлаштирилади, уларнинг ўлчами фойдали қазилма хусусиятларига боғлиқ. Бу иш уч босқич (дастлабки миқдорини аниқлаш ва фойдаланишга тайёрлаш) да амалга оширилади.

РАЗВЕДОЧНОЕ ДЕЛОқидирув иши. Умумлаштирилган тушунча бўлиб, фойдали қазилма қидирув ишларига тааллуцли таркибий қисм (илмий, ишлаб чиқариш, ташкилий, техник ва ицтисодий) масалаларини ўз ичига олади.

РАЗВИТИЕ РЕЛЬЕФА ВОСХОДЯЩАЯ —Пенк чуқурликнинг
емирилиши, чуқурланиши ортиб бориши натижасида ёнбагирнинг кўтарилтан кесимлари пайдо бўлади. Оқибатд а нисбий кўтарилиш даражаси ортади, деган хулосага келган (1964). Кўтарилган рельефлар ривожланишита икки асосий сабаб олиб келади: янги тектоник (неотектоник) ҳарақат фаоллиги чуқурлик емирилиш жараенининг кучайиши.

РАЗВИТИЕ РЕЛЬЕФА НИСХОДЯЩЕЕПасайиб борувчи рельефнинг ривожланиши. В. Пенк чуқурликда емирилиш, ювилиш жараёни
ўртасил камайиб бориши натижасида ботик; ёнбарирлар пайдо' бўлади
ва нисбий баландликлар камаяди, детан фикрни илгари суради (1964).
Бунга Жан. К о зо р и с т о н адир-цирларини (Кинрирот Ҳарвоза тоғлари) ва
Узбекистан гарбидаги (Нурота олди
€отицлари, Зирабулок, Зиёвуддин тоғ -
олди ботиқлари) тоғ билан ботиқлик
•орасида нисбий баландликлар кескин
камайиб кетган жойларни курсатиш
мумкин. Буни»г аксини кўтарилиш
ривожланаётган рельефларда кузатиш
мумкин.' 1
РАЗГОНКА (ПЕРЕГОНКА) НЕФТИ — Нефтни (фракқияларга) ажратиш. Нефть таркибидаги бирикмалар-
«инг цайнаш ^ароратида фракҚияларта ажралишининг термин жараёни
кузда тутилади. Саноатда нефть ва
фракқияларга ажратилгапда бензин,
дигрон, керосин, реактивга оид, шуииигдек дизель ёкилгилари, мазут ва
‘бошқа ёцилгилар олинади. Айни
пайтда крекинг, пиролиз, риформинг
яа бошқа махсулотларни олишда
«ефтни иккиламчи қайта ишлашда
фракқия ва цолдиц ма^сулотлардан
хом ашё сифатида фойдаланилади.
Термик жараён қуйидагича 'кечади:
бирикма 200° С гача цайнаганда аж ­
ралиб чикадиган фракқиялар одатда
атмосфера босими таъсирида қайта
ишланади; 200—300 °С гача цайнаганда фракқиялар 0,7—1,3 кПа цолдиц
босимда бўлади; з^арорат 300 °С дан
ошганда фракқиялар олинади (°С,
ч кайнаш нуқтаси 65 гача): 65—95,
95—122, 122—150, 150—200, 200—250,
250—300, 300—350 (охирги уч фракқиянинг цайнаш чегараси махсус номограмма буйича нормал босимга кёлтирилади).
РАЗДВИГ — Ажралиш — икки
ёцца сурилиш — ҳарзлик цанотларининг ҳарзликка тик йуналишда икки
томонга сурилиш билан ифодаланувчи ёрилиш.
РАЗЛОМ — Ер ёриги. Ер пустининг йирик дизъюнктив сицилиши натижасида Е. ё. қатта чуқурликка етиб
, боради, узоқ масофага чўзилади. Е. ё.
одатда турли-туман тектоник цурилмалар орасида пайдо бўлади ва узоқ
муддат давом этади, бу муддат ичида ^арақат дам кучайиб, дам сусайиб туради.
РАЗЛОМЫ ГЛУБИННЫЕ — Чук,ур ер ёрицлари — Ер пусти орцали
юкори мантияга етиб борадиган ёрицлар. Ч. е. ё. лари узоқ масофага чўзилганлиги (юзлаб, қатто мииглаб
км. гача), кенглиги (унлаб км. гача),
ривожланишининг узоқ давом этиши
ва кўп босцичлиги билан ажралиб
туради. Шунингдек, у чўкинди тупланишига, бурма ва рельеф пайдо бўлиши з^амда магматизм ривожланишига
>^ал қилувчи таъсир курсатади, Аксарият фойдали қазилма бойликларнинг
саноат мицёсида тупланиши учун қўлай шароит яратади. Ч. е. ё. ларини
аниқлашда қуйидаги белгилар мавжуд: 1) тўзилиш белгилари — энсиз
минтақа юзасида ҳарё — ёрицлар тар
тибининг кўплиги, жадал чизиц бур*
малаииши, ҳар хил турдаги геоструктураларнинг кушилиб кетиши ва б.;
2 ) космик ва аэросуратларда кўринадиган геоморфологии белгилар — у
бошдан бу бошгача ўтадиган водийлар, рельеф шакллари ва ландшафт
минтақалари чегарасииииг узоқца чизиц буйлаб чўзилиши, энсиз минтақаларда баландлик сатхларининг юқори
ҳараж ада ўзгариши ва б. лар; 3) энсиз чизицли минтакаларда т. ж. лари
литологии таркиби ва цалиилигининг
кескин ўзгариши; 4) интрузив ва вулкан жинСларининг чициб туриши,
гидротермал метаморфизм минтақалари ва б. ларнинг бир чизицда жойланиши; 5) геофизик майдон таърифинииг бир чизицда кескин ўзгариши,
кристаллик асос, Мохоровичич чегараси ётиш чуқурлигининг кескин ўзгариши ва б. лар Ч. е. ё. лари цандай
нуцурликларгача кириб боришига ҳараб қуйидагича табацаланади: умумпуст, литосфера, мантия Ч. е. ё. лари.
Умумпуст Ч. е. ё. лари Мохоровичич
чегарасигача етиб боради, бунда Ер
п$сти қатламигина ёрилади. Литосфера Ч. е. ё. лари астеносфера қатламигача давом этади. Мантия Ч. е. ё.
лари ўта чуқур хисобланади. Зилзила
учоқларининг жойланиш чуқурликлари билан аниқланади. Энг чуқурлари
650—700 км гача давом этади. Кинематик ва динамик белгиларига ҳараб,
сурилма ва силжиш турлари қуйидагича белгиланади: чуқурга ўзилиб
тушган, ^ар томоига силжиган ^амда
ўзилиб кўтарилган.
РАЗЛОМЫ ОКЕАНСКИЕ — Океан ер ёрицлари ■— наддан ташҳари
йирик. бир иеча минг км га Чўзилгаи
ва эни 100—200 км бўлган О. е. ё. лари минтақасидан иборат. Уларнинг
рельефи асимметрии тоғлар ва энсиз
водийсимон депрессияларнииг алмашиниб келиши билан ажралиб туради. О. е. ё. ларининг з^ар иккала томонидаги Ер цобигининг кесимидан
маълумки, у жойларда Ер цобиги ва
юқори мантия чуқур ўзгаришга учраган бўлади. О. е. ё. лари ривожланга»
туманларда магнит майдони аномал,
йул-й^л (ёрицларга кундаланг холда
чўзилган) йуналишга эГа.
РАЗЛОМЫ СЕЙСМОГЕНЕТИЧЕСКИ Е — Сейсмогенетик ёрицлар.
РАЗРЕЗ ГЕОЛОГИЧЕСКИЙ —
Геологик кесим. Геологик тўзилишнинг вертикал текисликдаги тасвири
қуйидагиларни уз ичига олади: т. ж .
ларининг ётиш шакллари, турли ёш
ва таркибидаги т. ж. ларининг бирбирига нисбати; геологик жинсларнинг шакли ва улар цалинлигинииг
ўзгариши; бурмаланиш ва синИцлик
хоссалари; турли фақиялар ва уларнинг бир шаклдан иккинчисига ўтиш
хусусиятлари ва ^оказо. Г. к. ички
геологик тўзилишлардаги ўзгаришларни яццол акс эттиради. Геологик
харита билан бир вақтда тўзилади:
унга аниқлик киритади ва тўлдиради.
Г. к. тўзишда пармалашда олинган,
шунингдек, геофизик- маълумотлар
цам кенг қўлланилиши лозим. Г. к.
т. ж. лари «уиалишига кундаланг ёки
унга нисбатан кичик бурчак билан,
баъзида эса йуналиы буйича, геологик харита'МасшТабига ёки, хусусав
ишлаб чиқаришни ташкил ' этишда
му^им ацамйят касб этган майдонлар'
учун қаттароқ масштабда тўзилади.
Унинг вертикал ва горизонтал маештаблари бир хилда бўлиши керак,
лекин баъзи лолларда, хусусан,
муцандислик геологияда вертикал
масштаб горизонтал масштабга нисбатан бир неча баравар қатта бўлиши ^ам мумкин.
РАЗРЕЗ ОПОРНЫЙ ГЕОЛОГОГЕОФИЗИЧЕСКИЙ - Геологик-гео

Download 0.88 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   177   178   179   180   181   182   183   184   ...   271




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling