Genetik axborot uzatishlarni kuzatish

Transkriptsiya to’g’ri – DNK dan RNK ga va teskari – RNK dan DNK ga bo’lishi mumkin. Teskari transkriptsiya birinchi bo’lib onkornavirus deb ataluvchi shish hosil qiladigan RNK li viruslarda aniqlangan bo’lib, ular xo’jayin-hujayraning DNK sida teskari transkriptsiya yo’li bilan joylashib oladilar. Virus RNK sining nusxasi - DNK ning begona qismi hujayrada shishli transformatsiyaga olib keladi. Balki, teskari transkriptsiya faqat hujayraning shishli transformatsiyasida emas, ularning me’yoriy hayot faoliyatida yoki differentsiyallanish jarayonida ham ahamiyatga ega bo’lishi mumkin. Teskari transkriptsiya mRNK dan boshqa barcha turdagi RNK lar uchun bo’lishi mumkin.

• Transkriptsiya to’g’ri – DNK dan RNK ga va teskari – RNK dan DNK ga bo’lishi mumkin. Teskari transkriptsiya birinchi bo’lib onkornavirus deb ataluvchi shish hosil qiladigan RNK li viruslarda aniqlangan bo’lib, ular xo’jayin-hujayraning DNK sida teskari transkriptsiya yo’li bilan joylashib oladilar. Virus RNK sining nusxasi - DNK ning begona qismi hujayrada shishli transformatsiyaga olib keladi. Balki, teskari transkriptsiya faqat hujayraning shishli transformatsiyasida emas, ularning me’yoriy hayot faoliyatida yoki differentsiyallanish jarayonida ham ahamiyatga ega bo’lishi mumkin. Teskari transkriptsiya mRNK dan boshqa barcha turdagi RNK lar uchun bo’lishi mumkin.
• 3. Genetik axborotning makromolekulalarning turli sinflari o’rtasida, ya’ni mRNK dan oqsilga o’tkazilishi translyatsiya yoki tarjima deb aytiladi. Genetik axborot ko’chirilishining bu turida nuklein kislotalarda yozilgan axborotni oqsillar sintezida aminokislotalar tartibiga o’tkazilishidir.
• Bunda faqat mRNK translyatsiya qilinadi. rRNK va tRNK translyatsiyada yordamchi vazifasini bajaradi. Translyatsiya faqat to’g’ri – mRNK dan oqsilga tomon bo’ladi va u orqaga qaytmaydi. Hujayrada genetik axborotning ko’chirilishi uzluksiz jarayon bo’lib, uni quyidagi sxemada ifodalash mumkin:

Hozirgi zamon biologiyasining asosiy postulati DNK RNK ni yaratadi, RNK oqsilni, DNK ning o’zi axborot xazinasi, u oqsil biosintezida bevosita ishtirok etmaydi. Demak, genlar ta’sirida ikki turdagi makromolekulalar birlamchi mahsulot sifatida hosil bo’ladi. Bular avvalo oqsil va RNK ning rRNK, tRNK va minor RNK kabi ba’zi turlaridir.

• Hozirgi zamon biologiyasining asosiy postulati DNK RNK ni yaratadi, RNK oqsilni, DNK ning o’zi axborot xazinasi, u oqsil biosintezida bevosita ishtirok etmaydi. Demak, genlar ta’sirida ikki turdagi makromolekulalar birlamchi mahsulot sifatida hosil bo’ladi. Bular avvalo oqsil va RNK ning rRNK, tRNK va minor RNK kabi ba’zi turlaridir.
• Genetik axborot uzatilishining hamma turlari matritsa (qolip) mexanizmiga asoslangan. Bu esa ularning har biri uchun qolip zarurligini bildiradi. Replikatsiyada DNK ning bir zanjiri (viruslarda RNK), transkriptsiyada – DNK ning bir qismi (to’g’ri transkriptsiya yoki teskari transkriptsiya, translyatsiyada esa – mRNK, ya’ni faqatgina nuklein kislota qolip bo’lishi mumkin. Qolip hujayradagi genetik axborotning juda aniqlik va tejamkorlik bilan o’tkazilishini ta’minlaydi. Nuklein kislotali qolipdan mos keluvchi aniq nusxani olish nukleotidlarning azotli asoslarini to’g’ri komplementarligini, ya’ni unga asosan A bilan T (RNK da U bilan) va G bilan S ning juftlashishini ta’minlaydi. Shu sababli har bir yangi polinukleotid zanjirida nukleotidlar qolipga mos tushadi.