Genetika genetika so'zi grekcha genetikos — tug'ilishga taalluqli, aloqador degan so'zdan olingan. Genetika barcha tirik organizmlarga xos bo'lgan xususiyat — irsiyat va o'zgaruvchanlik qonuniyatlarini o'rganuvchi fandir. Irsiyat

poliduragay chatishtirish deb ataladi. 
CHALA DOMINANTLIK: (oraliq irsiylanish) 
Mendel o'z tajribalarida no'xatni avlodlarida to'la dominantlikni ko'rgan edi, ya'ni dominant gomozigota bilan geterozigota o'rtasida farq 
bo'lmagan edi. Lekin dominant gen geterozigota holatda hamma vaqt ham retsessiv gen ustidan to'la dominantlik qila olmasligi 
mumkin.Ayrim hollarda F
1
duragaylari ota-onaga o'xshamasligi mumkin. Bu holda oraliq vorislik (chala dominantlik) kuzatiladi.
 

---

“Nursux Nuri”ATM Mirzayev Husniddin 
Mustaqil yechish uchun masalalar 
1-masala. Drozofila pashshasi qanotining uzun bo'lishligini 
dominant A geni va kalta bo'lishligini retsessiv a geni ta'min etadi. 
Gomozigotali uzun qanotli pashshalar kalta qanotli pashshalar 
bilan chatishtirilganda: 
1-savol F
1
pashshalarining qanotlari qanday bo'ladi?
2-savol F
1
da olingan urg'ochi va erkak pashshalar o'zaro 
chatishtirilsa, F
2
da olinadigan pashshalarning genotipi va fenotipi 
3-savol F
1
pashshalari uzun va kalta qanotli pashshalar bilan qayta 
chatishtirilsachi? 
2-masala. Agar quyonlarning avlodida junning qalin va siyrakligi 
bo'yicha fenotipda 3 : 1 yoki 1 : 1 nisbatda ajralish kuzatilgan 
bo'lsa, ularning ota-onasining genotipini va fenotipini aniqlash 
mumkinmi? 
3-masala. Ota-onasi qo'ng'ir ko'zli bo'lgan, ko'k ko'zli yigit, otasi 
qo'ng'ir ko'zli, onasi ko'k ko'zli ayolga uylangan. Ushbu nikohdan 
ko'k ko'zli o'g'il farzand tug'ildi. Ota-ona va farzandning 
genotiplarini aniqlang. 
4-masala. Ota-onasi malla sochli bo'lmagan, lekin akasi malla 
sochli bo'lgan ayol, onasi malla sochli, otasi esa malla sochli 
bo'lmagan malla sochlik erkakka turmushga chiqqan. Ushbu nikoh 
dan malla sochli bo'lmagan o'g'il va malla sochli qiz tug'ilgan. 
Ushbu oila a'zolarining genotipini aniqlang va shajarasini tuzing. 
5-masala. Ipak qurti urug'ining rangi bo'yicha bir nechta 
mutantlari mavjud: oq, qizil, pushti, och jigarrang va hokazo. 
Barcha sanoatbop zotlar uchun xarakterli bo'lgan urug'ning 
qoramtir rangi boshqa rangdagi mutantlardan dominantlik qiladi. 
Agar qoramtir urug'dan chiqqan gomozigota kapalakni qizil 
urug'dan chiqqan gomozigota kapalak bilan chatishtirilsa: 
1-savol .Birinchi va ikkinchi avlod duragaylarining urug'i qanday 
rangda bo'ladi? 
2-savol .Birinchi avlod duragaylari bilan qizil rangli urug'dan 
olingan gomozigotali dastlabki kapalak o'rtasida tahliliy 
chatishtirish o'tkazilsa qanday avlod hosil bo'ladi? 
6-masala. Qora ko'zli geterozigota erkak bilan ko'k ko'zli ayol 
turmush qurishdi. Farzandlarning ko'zi qanday rangda bo'lishini 
aniqlang (ko'k ko'z-autosoma bilan bog'langan retsessiv belgi). 
7-masala. Oilada ota-onalardan biri normal, ikkinchisi 
polidaktiliya (oltita barmoq)li. Ularda normal (besh barmoqli) bola 
tug'ildi. Keyingi bolaning normal tug'ilishi ehtimoli qanday? 
(polidaktiliya-autosoma bilan bog'liq dominant belgi).