Geog 1 (38-янги). p65

Geologik tuzilishi. Antarktida qadimgi Pangeya, keyinchalik
Gondvana yirik materiklaridan ajralib, mustaqil materikka
aylangan. Alp tog‘ burmalanishida ko‘tarilgan Transantarktida
tog‘ tizmasi Antarktidani ikki qismga bo‘lib turadi.
Antarktidaning qadimgi geologik tarixida issiq, mo‘tadil iq-
limlar va qalin daraxtlar o‘sgan davrlar bo‘lgan (masalan,
toshko‘mir davrida). Muz bosish 360 mln yil avval boshlangan.
Hozirgi muzliklar 20 mln yil muqaddam hosil bo‘lgan.

---

83
Foydali qazilmalari. Materik zaminida qora va rangli metal-
lar rudalari (mis, qo‘rg‘oshin), toshko‘mir, olmos, uran va
boshqa qazilma boyliklar topilgan. Neft, gaz, grafit, sluda va
tog‘ xrustali kabi foydali qazilmalarning borligidan dalolat be-
ruvchi belgilar aniqlangan.
Relyefi. Materik o‘rtacha balandligi bo‘yicha eng baland
hisoblanadi. Muz qoplamining o‘rtacha qalinligi 2 000 m atro-
fida. Muzning eng qalin joyi 4 500 m ga boradi. Lekin muz tagi
relyefining deyarli 70 % i dengiz sathidan pastda joylashgan.
Berd tekisligidagi Bentli cho‘kmasining muzsiz mutlaq chu-
qurligi –2 555 m, muz tagi relyefining o‘rtacha balandligi esa
110 m. Bu jihatdan, Antarktida eng past materik hisoblanadi.
Materikning eng baland qismi Elsuert tog‘idagi Vinson (5 140 m)
massividir (15- rasm).
15- rasm. Antarktidaning tabiiy xaritasi.
UMUMIY MA’LUMOTLAR
Maydoni – 14 000 000 km
2
Eng baland yeri –
Vinson massivi (Elsuert
tog‘lari) – 5 140 m
Eng past yeri – Bentli
cho‘kmasi (Muz
tog‘i) – 2 555 m
Muz yuzasining o‘rtacha
balandligi – 2 040 m
Masshtab
Ilmiy stansiyalar va
(AQSH) qaysi davlatga
mansubligi
Janubiy magnit qutbi
Muz qoplami gorizontal-
lari (m hisobida)

---

84
Janubiy Amerikadagi And tog‘larining bevosita davomi
tariqasida Transantarktida zanjirli tizma tog‘lari materikni ikkiga
bo‘lib turadi. Materikda uchta harakatdagi vulqon bor. Shulardan
eng balandi — Erebus vulqoni (3 794 m). Tog‘larning muzlardan
chiqib turgan cho‘qqilarini fanda nunutaklar deb atashadi.