Geog 1 (38-янги). p65

Atama, tayanch tushuncha va nomlar
Antarktida, nunutaklar, Erebus vulqoni, Bentli cho‘kmasi,
ilmiy stansiyalar, R. Amundsen, R. Skott.
Nazorat uchun savollar
1. Antarktidaning asosiy xususiyatlari nimalardan iborat?
2. Tadqiqotchi va qutbchilarning kashfiyotlarini aytib bering.
3. Materik relyefi haqida nimalarni bilasiz?
Amaliy topshiriqlar
1. Antarktida relyefini yozuvsiz xaritaga tushiring, ilmiy
stansiyalar nomini yozing.
2. Relyefga tegishli alohida tushuncha va atamalarni tav-
siflang.
37- §. Iqlimi va tabiat
 komplekslari
Iqlimi. Materikning geografik o‘rni va muz-qor bilan qop-
langanligi o‘ziga xos iqlim xususiyatlarini keltirib chiqargan.
Materik ichkarisida sovuq va quruq antarktida havo massalari
(antisiklon) shakllanadi. Natijada, yuqori havo bosimi ta’sirida
shimolga yo‘nalishdagi kuchli shamollar okean tomonga esadi.
„Shamollar oqimi“ nomini olgan bunday shamollar 600 —
800 km kenglikdagi hududda esadi, tezligi esa bir soniyada
30 — 35 m, ba’zan 90 m gacha yetadi. Qorli bo‘ronlari tez-tez
takrorlanib turadi. Ba’zi joylarda bir yilda 340 kun bo‘ronli
bo‘lishi aniqlangan.
Qish oylarida (aprel-sentabr) havoning o‘rtacha harorati

---

85
–60 °C, ko‘pincha –70 — 80 °C dan past bo‘ladi. Rossiyaning
„Vostok“ ilmiy stansiyasida havo harorati –89,2 °C ga pasay-
ganligi kuzatilgan. Shuning uchun bu yerga sayyoramizning
„sovuqlik qutbi“ deb nom berilgan.
Yoz oylarida (oktabr-mart) muz-qor quyosh energiyasining
80 % dan ko‘prog‘ini qaytaradi. Materik ichkarisida havo haro-
rati –36 °C dan yuqori ko‘tarilmaydi. Lekin sohil bo‘ylarida ha-
rorat 0 °C atrofida bo‘ladi. Ko‘plab aysberglar ajralib chiqadi.
Materik markazida yog‘in miqdori 30 — 50 mm, sohilga
tomon ortib boradi (600 — 700 mm).
Antarktida hududida ikkita iqlim mintaqasini ajratish mum-
kin: antarktika va subantarktika. Materikda chuchuk suvlarning
80 % zaxirasi muz holatda to‘plangan.