Geografik kobi kning tarkibi va tuzilishi darajalari

3.7. Geografik kobi kning musta kil rivojlanish xususiyati.

Geografik kobi kning eng asosiy xususiyatlaridan biri uning musta kil rivojlanish xususiyatidir.

Geografik kobi kning musta kiligi deganda uning tash ki tasirga va Yerning ichki qismlari tasiriga nisbatan bar karorligi, turli xil jarayonlarning tasiriga ( Quyosh faolligi, tektonik hrakatlar) karamasdan uning u’lchamlarini u’zgarmasdan kolishi tushuniladi.

Geografik kobi kda narsa va hodisalar u’zaro bog’li k bu’lgani uchun ulardan har birining tara k kiyoti tash ki tasirlarga duch kelmasdan iloji yu’ k, bu tara k kiyot asosan ichki ziddiyatlarni bartaraf qilish tarzida boradi.

Geografik kobi k ka ku’rsatiladigan tash ki tasirlar asta-sekinlik bilan sodir bu’ladigan u’zgarishlar va tartibsiz harakatlar tarzida ru’y byeradi. Ammo geografik kobi kning tash ki tasirga reaktsiyasi tartiblidir.

Unda ayrim sekin va kam bu’ladigan u’zgarishlaridan keyin ham oldingi holatiga kaytish kobiliyati bor. Masalan, muzlik bosgandan keyin, yani u’rtacha haroratga, namlikka va bosh ka u’lchamlarga kaytishi.

Geografik kobi kning musta kil rivojlanishi unda mavjud bu’lgan ximoya tizimlariga bog’li k. Mazkur himoya tizimlari geografik kobi kni koinotning zararli tasiridan sa klaydi. SHunday himoya tizimlariga Magnitosfyera, ozon katlami, Atmosfera kiradi.

Yerning magnit maydoni geografik kobi kni Quyosh shamoli va kosmik nurlar tasiridan sa klaydi. Ozon katlami esa geografik kobi kni katti k ultrabinafsha nurlardan sa klaydi. Atmosfera esa Yerni meteoritlardan, birdan isib va sovib ketishidan sa klaydi. Yerdan taralayotgan infra kizil nurlarni yotadi va Yerni kosmik sovu kdan sa klab koladi.

Geografik kobi kni u’zida asosiy tabiiy geografik u’lchamlarni, tash ki tasirlarga karamasdan malum bir meyorda ushlab turadigan va bosh karaib turadigan tizimlar mavjud.

Geografik kobi kning musa killigi Yerning butun geologik rivojlanish tarixi davomida ortib borgan. Yerdagi moddalarning og’irligiga karab taba kalanishi natijasida Atmosfera va gidrosfera Yerni kosmik sovu kdan va mateoritlardan muhofaza kila boshlagan. Yer pu’stini rivojlanishi bilan kuru kliklar u’sib, platformalar maydoni kengaya bordi, geografik kobi k ka Yerning ichki qismidan issi klik kelishi kamaydi va Yerdagi jarayonlarni rivojlanishida Quyosh issi kligini ahamiyati keskin ortdi. Mazkur sharoitda geografik kobi kda hayot paydo bu’ldi.

Yer yuzasida suv massasining ko’payishi juda katta ahamiyatga ega bu’ldi. U geografik kobi kning issi klik meyoriga juda katta tasir ku’rsatdi. Hozirgi paytda geografik kobi k ka sanoat, kishlo k xu’jaligi va transport katta tasir ku’rsatmo kda. Turli xil yo kilg’ilarning yo qilishi havoda karbonat angidridni mi kdorini ortib ketishiga va haroratni ku’tarilib ketishiga olib kelmo kda. O’rmonlarni ayovsiz kesilishi Atmosferada kislorod mi kdorini kamayishiga olib kelmo kda. Okeanlar neft mahsulotlari bilan ifloslanmo kda. Bularni hammasi geografik kobi kdagi tyermodinamik va ekologik muvozanatni buzilishiga olib keladi. Ularni o kibatlari esa hali atroflicha va chu kur u’rganilganicha yu’ k.