Geografiya ta'limida qo'llaniladigan metodlar tasnifi reja

To`rtinchi talab. ta’lim metodining samaradorligi, uning 
o`quv materialini mustahkam egallashga qaratilganligidir. 
Beshinchi talab. O`z ish faoliyatida ilg`or tajribalarni 
qo`llash va uni muntazam o`rganish. Nazariya va amaliyotda 
ta’lim metodlari bilan bog`liq yangiliklarni doimo o`rganib 
borish lozim. Geografiya o`qitish metodlari haqida so`z borar 
ekan, “metod”, “usul” degan so`zlar yonma-yon uchraydi. 
Metod usul bir-biridan ba’zan farq qilmaydi, bir xil ma’noda 
yuritilib kelinadi. Masalan, kartalarni solishtirish - taqqoslash 
metodi deb yuritiladi. Bu noto`g`ri. Chunki, kartalarni 
solishtirish metod emas, u solishtirish usulidir, xolos. O`zbek 
tilidagi mavjud qo`llanmalarda taqqolash ham, solishtirish ham 
birdek taqqoslash deb ishlatiladi. Bu chalkashliklardir. 
Taqqoslash-o`rganilayotgan 
geografik 
ob’yektni 
ilgari 
o`rganilgan ob’yekt bilan taqqoslash tufayli o`ziga xos 
xususiyatlarini ochib beradi. Masalan: Janubiy Amerika cho`lini 
Osiyo cho`li bilan, Sirdaryoni Yenisey bilan taqqoslab, ularning 
o`ziga xos xususiyatlari ochib beriladi. 
Taqqoslash 
og`zaki 
bayon 
metodining 
bir 
usulidir. 
Solishtirish kartalarni solishtirish va tahlil qilish bilan bir 
geografik ob’yektga xos bo`lgan ob’yekt va hodisalarning 
sabablarini aniqlashdan iborat. Masalan: turli mazmundagi 
kartalar solishtirilib, tahlil etiladi. Solishtirish- kartografik 

---

qo`llanmalar bilan ishlash metodining bir usulidir. Metod-
usullar yig`indisidan iborat. Usul esa metodning tarkibiy 
qismidir. Geografiyaga xos bo`lgan karta bilan ishlash metodi 
bir necha usullarni o`z ichiga oladi. Masalan: a) karta bo`ylab 
sayohat; b) yozuvsiz kartaga geografik ob’yektlarni tushirish; v) 
kartalarni solishtirish va x.k. 
Ba’zi usullarni bir necha metod tarkibiga kiritish ham 
mumkin. Taniqli metodist M.K.Kovalevskaya ta’lim vositalarini 
(darslik karta bilan ishlash), bilimning og`zaki bayon shakllari 
(hikoya suhbat, tushuntirish, ma’ruza) ni bilish metodlari 
(taqqoslash, kartalarni qiyoslash, umumiy xulosalar chiqarish)ni