Geografiya ta'limida qo'llaniladigan metodlar tasnifi

metodlari” va “Olingan bilimlarni qayta tiklash metodlari” ga 
ajratish ham mumkin. Har bir ta’lim metodi bir-biri bilan bog`liq 
bo`lgan ta’limiy va tarbiyaviy tomonlar bilan birlashib turadi.
Ko`pchilik pedagoglar ta’limda faol va sust metodlarni ham 
ajratadilar. Bu unchalik to`g`ri yo`l emas. Chunki barcha metodlar ham 
o`rnida to`g`ri qo`llanilsa, o`quvchilar faoliyatini faollashtirishi
mumkin. 
O`quvchilarning bilish faoliyati ko`pgina omillarga, xususan, o`quv 
materialining murakkablik, nazariy bilimlar hajmi, sinfning darajasi, 
o`quvchilarning mustaqil ishlarini qay darajada bajara olish qobiliyati va 
boshqalarga bog`liq. 
Har bir metod ijobiy va salbiy tomonlarga ega. M:hikoya va ma’ruza 
metodlarini qo`llash shu paytda yaxshi natija beradiki, qachonki 
o`quvchilarda bilim olishga ishtiyoq kuchli bo`lsa. Yoki muammoli 
hamda tadqiqot metodlarini qo`llash, uni uyushtirish uchun ko`p vaqt, 
o`qituvchilardan esa kuchli bilim talab etadi. Biror metodni tanlagan 

---

paytda albatta o`quvchilarning bilish qobiliyati, aqliy darajasi, ta’lim 
vositalari bilan ta’minlanganligi e’tiborga olinishi kerak.
Ta’lim metodlari samaradorligini oshirish hozirgi sharoitda dolzarb 
vazifalardan biridir.Bir yoki bir necha metodni afzal ko`rish yoki bilish 
qiyin. Bunga har tomonlama yondashish zarur. Ta’limdagi 
muvaffaqiyatni ta’lim metodlari tizimi ta’minlaydi. Metodlarning har 
biri o`ziga xos afzalliklarga ega. U yoki bu tushunchani o`quvchi ongida 
shakllantirishda har bir metodning o`ziga xos o`rni bor. 
Ta’lim metodlarida o`qituvchining qiyofasi, uning dunyoqarashi, 
ruhiy pedagogik , uslubiy va maxsus ilmiy tayyorgarligi aks etgan 
bo`ladi. Xuddi ana shu omillar ta’lim metodlari samaradorligini 
belgilaydi. Muayyan metodga yaxshi tayyorgarlik ko`rmagan 
o`qituvchida shu metodning o`zi salbiy jihatlarini ham namoyon qilishi 
mumkin, shu sababli ta’lim metodlarini samaradorligini oshirish uchun 
o`qituvchining tayyorgarlik darajasi muhim ahamiyatga ega. Metodlarni 
noto`g`ri tanlash o`quvchilarning bilim va ko`nikmalarini sust 
egallashga sabab bo`ladi. Demak ta’limda universal metod yo`q. 
Shu tufayli ham o`qituvchi faqat bitta metoddan foydalanib dars 
o`tmaydi. Bunday bo`lishi mumkin emas. Geografiya ta’limining eng 
muhim xususiyati shundan iboratki, o`qituvchi aksariyat darslarni 
o`tishda og`zaki bayon metodlarini qo`llaydi va samarali natijalarga 
erishadi .
Geografiya ta’limida kartalarni rasmlarni tanlashda izchillikning 
bo`lmasligi ham bilimlarni sustlashtiradi. Masalan VII-sinfda “Afrika 
tabiat zonalari” mavzusida o`quvchilar ekvatorial o`rmon, savanna sahro 
kabi tushunchalarni egallashlari kerak. Bunda dastlab o`qituvchi 

---

o`quvchilarda yuqoridagi tabiat komplekslarining tasvirini o`quvchilar 
ko`z o`ngida gavdalantirish, so`ngra esa uni kartadagi o`rni bilan bo`lsa, 
hududiy komplekslar turli-tumanligi haqida o`quvchilar zarur bilimga 
ega bo`ladilar.
Quyidagi geografik bilim manbalariga ko`ra o`qituvchi va 
o`quvchi faoliyati asosida eng ko`p qo`llaniladigan geografiya ta’limi 
metodlarini ko`rib chiqamiz .