Geografiya ta'limida qo'llaniladigan metodlar tasnifi

To`rtinchi talab. ta’lim metodining samaradorligi, uning o`quv 
materialini mustahkam egallashga qaratilganligidir. 
Beshinchi talab. O`z ish faoliyatida ilg`or tajribalarni qo`llash va 
uni muntazam o`rganish. Nazariya va amaliyotda ta’lim metodlari bilan 
bog`liq yangiliklarni doimo o`rganib borish lozim. Geografiya o`qitish 
metodlari haqida so`z borar ekan, “metod”, “usul” degan so`zlar yonma-
yon uchraydi. Metod usul bir-biridan ba’zan farq qilmaydi, bir xil 
ma’noda yuritilib kelinadi. Masalan, kartalarni solishtirish - taqqoslash 
metodi deb yuritiladi. Bu noto`g`ri. Chunki, kartalarni solishtirish metod 
emas, u solishtirish usulidir, xolos. O`zbek tilidagi mavjud 
qo`llanmalarda taqqolash ham, solishtirish ham birdek taqqoslash deb 
ishlatiladi. Bu chalkashliklardir. Taqqoslash-o`rganilayotgan geografik 

---

ob’yektni ilgari o`rganilgan ob’yekt bilan taqqoslash tufayli o`ziga xos 
xususiyatlarini ochib beradi. Masalan: Janubiy Amerika cho`lini Osiyo 
cho`li bilan, Sirdaryoni Yenisey bilan taqqoslab, ularning o`ziga xos 
xususiyatlari ochib beriladi. 
Taqqoslash og`zaki bayon metodining bir usulidir. Solishtirish 
kartalarni solishtirish va tahlil qilish bilan bir geografik ob’yektga xos 
bo`lgan ob’yekt va hodisalarning sabablarini aniqlashdan iborat. 
Masalan: turli mazmundagi kartalar solishtirilib, tahlil etiladi. 
Solishtirish- kartografik qo`llanmalar bilan ishlash metodining bir 
usulidir. Metod-usullar yig`indisidan iborat. Usul esa metodning tarkibiy 
qismidir. Geografiyaga xos bo`lgan karta bilan ishlash metodi bir necha 
usullarni o`z ichiga oladi. Masalan: a) karta bo`ylab sayohat; b) yozuvsiz 
kartaga geografik ob’yektlarni tushirish; v) kartalarni solishtirish va x.k. 
Ba’zi usullarni bir necha metod tarkibiga kiritish ham mumkin. 
Taniqli metodist M.K.Kovalevskaya ta’lim vositalarini (darslik karta 
bilan ishlash), bilimning og`zaki bayon shakllari (hikoya suhbat, 
tushuntirish, ma’ruza) ni bilish metodlari (taqqoslash, kartalarni 
qiyoslash, umumiy xulosalar chiqarish)ni o`quvchilarning o`quv