Geologiya va konchilik ishi fakulteti 5540200 «Konchilik ishi» yo ‘nalishi fqb mutaxassisligi bakalavr talabalari uchun

4.9. Yanchish texnologiyasi. Yanchish sxemalari. 
 
Yanchish ma’lum yiriklikka ega zarralar olish, yanchilgan mahsulotning 
berilgan solishtirma yuzasiga erishish, rudali va noruda minerallar yuzasini
ochish, mahsulotni fizik va kimyoviy o ‘zgartirish maqsadida qo‘llaniladi. 
Yanchish texnologiyasini foydali qazilmani qayta ishlash texnologiyasining 
shartlarini hisobga olgan holda tanlanadi. 
Boyitish fabrikalarida ruda va boshqa foydali qazilmalarni barabanli 
tegirmonlarda yanchish bir, ikki va uch bosqichli sxemalar orqali amalga 
oshiriladi. 

---

Bir bosqichli yanchish sxemalari uncha katta bo‘lmagan quvvatga ega (200 
t/sutka gacha), shunigdek katta quvvatga ega bo‘lgan fabrikalarda nisbatan dag‘al 
(0,2 mm gacha) yanchishda qo‘llaniladi. 
Barabanli sharli, sterjenli va ruda-galkali tegirmonlar yopiq siklda va kamdan-
kam hollarda ochiq va qisman ochiq sikllarda ishlaydi.Ochiq siklda yanchilgan
mahsulot tegirmondan faqat bir marta o‘tadi va tegirmondan tayyor yanchilgan 
mahsulot olinadi. 
Ochiq siklda yanchish sterjenli tegirmonlar uchun quruq va ho‘l yanchishda, 
sharli tegirmonlar uchun esa faqat quruq yanchishda ishlatiladi. 
Yopiq siklda tegirmon spiralli klassifikator, gidrosiklon yoki elak bilan 
birgalikda o‘rnatiladi. 
Ikki bosqichli yanchish sxemalari o‘rtacha va katta quvvatdagi boyitish 
fabrikalarida rudani ancha mayin (0,15 mm gacha) tuyushda qo‘llaniladi. 
Ikki bosqichli yanchish sxemalari mahsulotni birinchi bosqichdan ikkinchi 
bosqichga uzatish: quyulma yoki qum bo‘yicha uzatish usuli bilan bir-biridan farq 
qiladi. Birinchi holda birinchi va ikkinchi bosqichdagi tegirmonlar to‘liq yopiq 
siklda, ikkinchi holda esa birinchi bosqich tegirmonlari ochiq yoki qisman ochiq 
siklda, ikkinchi bosqichdagisi esa yopiq siklda ishlaydi. Birinchi va ikkinchi 
bosqichdagi tegirmonlar ketma-ket o‘rnatiladi. 
Yachishning yopiq siklida yanchuvchi mahsulot tegirmondan klassifikatorga 
tushib, ikkita mahsulot-quyulma va qumga ajraladi. Quyulma boyitishga yuborilsa, 
qum esa to talab qilinadigan kattalikgacha yanchilmaguncha qayta-qayta 
tegirmonga qaytariladi. Yopiq sikl tartibida qumning massasi doimiyga aylanib, u 
tegirmon ichida aylanuvchi yuk deb ataladi. 
Tegirmonga tushadigan rudaning miqdori, o‘lchami, qattiqligi, suvning 
berilishi, nasoslarning va gidrosiklonlarning ishlash tartibi o‘zgarгаnda tegirmon 
ichida aylanadigan yukda o‘zgarishlar sodir bo‘ladi. 
Tegirmon yopiq siklda ishlaganda tegirmonning ruda bo‘yicha ishlab chiqarish
unumdorligining ortishi bilan uning ichida aylanadigan yuk ortadi. Uncha katta 
bo‘lmagan (400 % gacha) aylanuvchi yuk tegirmonning ishlab chiqarish
unumdorligini sezilarli darajada oshiradi.Tegirmon ichida aylanuvchi yukning 
miqdorini ortishi mahsulotni tegirmon ichidan
o‘tish tezligini oshiradi, bu esa mahsulotning o‘ta yanchilishining oldini olib,
tegirmonning ishlab chiqarish unumdorligini oshiradi. Bu yukning keragidan 
ortishi tegirmonning ishlab chiqarish unumdorligini pasayishiga olib keladi. 
Sharli, rudali va ruda-galkali tegirmonlar asosan yopiq siklda ishlaydi. Odatda 
tegirmon ichida aylanuvchi yuk foizlarda ifodalanadi: 
С = S / Q (59) 
bu erda: S - qumning og‘irligi; 
Q - dastlabki mahsulotning og‘irligi. 
Tegirmonga tushadigan umumiy mahsulotning og‘irligi: 

---

Qum = Q + S = Q + СQ = Q (1 + С) (60) 
Aylanuvchi yuk dastlabki mahsulotning og ‘irligiga qarab 50 dan 700 % gacha 
chegarada o‘zgarishi mumkin. Tegirmonning dastlabki mahsulot bo‘yicha ishlab 
chiqarish unumdorligi ortsa yoki quyulmaning mayinligi ortsa aylanuvchi yuk 
ortadi. Xaddan ortiq aylanuvchi yukda yanchish sharoiti yomonlashadi.