- Плиталар ичидаги магматизмни тушунтириб бериш учун 60- йилларни ўрталарида қайноқ нуқталар- мантия оқимлари қўшимча гипотеза таклиф этилди. Ушбу гипотезани мохияти шундаки, плиталар ичидаги магматизм литосферани қуйдирувчи, пайвандовчи сифатидаги ва юзада қайноқ нуқталар- вулқонлар билан ифодаланган, мантия чуқурликларидан қиздирилган оқимларни («плюмлар») кўтарилишлари билан шартлашган. Бу оқимлар, бундай холатда, мантия махсулини конвектумга хос айланишларида қатнашмайди. Кўпчиликни тахминаларига кўра, улар ўта чуқурликлардан – мантия ва ядро чегараларидан ёки қуйи ва юқори мантиядан кўтарилади.
Ушбу гипотезага Тинч океанидаги Гавая вулканик архипелаги ва унинг давом эттирувчи шимолга бир неча бурчак остида Камчатка қирғоқларигача етиб борадиган, ер остига хос Император тизмасини мисол тариқасида келтириш мумкин. - Ушбу гипотезага Тинч океанидаги Гавая вулканик архипелаги ва унинг давом эттирувчи шимолга бир неча бурчак остида Камчатка қирғоқларигача етиб борадиган, ер остига хос Император тизмасини мисол тариқасида келтириш мумкин.
- Ушбу занжирда вулканик қурилмаларнинг ёшлари шимолий-ғарбга ва шимол-шимолий-ғарбга қараб қонуниятли равишда ҳозирги замондан то кечки бўргача ошиб боради, уни йўналишлари эса Тинч океанига хос литосфера плиталарининг ҳаракат йўналишларига жавоб беради. Бундай кўриниш ушбу плитани харакатсиз мантия оқими устида силжишларида вужудга келиши мукин эди.
Кейинроқ бошқа мисоллар ҳам топилди, бироқ мантияда ушбу икки тизим –плиталарни горизонтал силжишларига маъсул бўлган конвектив, ва плиталар ичидаги магматизмга маъсул бўлган адвектив тизимлар мантияда ўзаро қандай муносабатларда бўлади деган савол очиқ қолмоқда. - Кейинроқ бошқа мисоллар ҳам топилди, бироқ мантияда ушбу икки тизим –плиталарни горизонтал силжишларига маъсул бўлган конвектив, ва плиталар ичидаги магматизмга маъсул бўлган адвектив тизимлар мантияда ўзаро қандай муносабатларда бўлади деган савол очиқ қолмоқда.
- Шунга қармай, 80 –йилларни охирларигача, плиталар тектоникаси назарияси амалда Ерни тадқиқ этувчиларнинг барча сўровларини тўлиқ равишда қониқтирди. Фақат охирги йилларда плиталар тектоникасини бизнинг сайёрамизни тараққиётини яхлит бутун, етарли даражада қамраб олувчи назарияси сифатида кўриб чиқиш мумкин эмаслигини аниқ-равшан тушуна бошладилар.
Хулоса - Океан чуқурликлари ва пўст ёшлари орасидаги боғлиқликлар ( пўст қанча қадимий бўлса чуқурлик шунча катта) ўша геологик тарих бўлаги учун чуқурликларни тарқалишларини тиклашга имкон беради, бу эса ўз навбатида, океанлар оқимларини хариталарини белгилашга шароит яратади. Янги йўналиш – палеоокеанология шундай пайдо бўлди. Юра давридан ҳам узоқроқ бўлган геологик эпохаларга бундай аниқ қурилмаларни иложи йўқ ва асосан палеомагнит аниқлашларга ва палеобиографик маълумотларга таянишга тўғри келади
Фойдаланилган Адабиётлар - “Геодинамика”
- Интернет материаллари
Do'stlaringiz bilan baham: |
