Глицирризин кислотаси, структураси, ҳисобланган структуралари

9-rasm. KNS
2
O
4 
-
dagi psevdovodorod bogʻlanish. 
Oxirgi vaqtlarda vodorod atomining kislorod atomidek elektrmanfiy 
atomlari (elektrmanfiyligi: C-2,55; H-2,20; N-3,04; O-3,44) bilan emas, balki 
uglerod atomi bilan bogʻlangan vodorod atomlari (C-H) ishtirokida hosil boʻlgan 
vodorod bogʻlanishli ta‘sirlashuvlar katta qiziqish uygʻotmoqda. Garchi ushbu 
ta‘sirlashuvlar vodorod bogʻlanish energetik shkalasida eng kuchsiz boʻlsada, 
uglerod atomining yonida elektrmanfiy atomlari mavjudligi C-H protonining 
kislotaligini anchagina oshirishi mumkin va bu dipol hosil boʻlishiga olib keladi. 
Nitrometan metil guruhini piridil kraun efiri bilan oʻzaro ta‘sirlashuvida С-Н···Н 
ва С-Н···О guruhlari orasidagi oʻzaro ta‘sir vodorod bogʻlanishlariga yaqqol misol 
boʻla oladi (10-rasm). 

---

44 
10-rasm. Kraun efirning nitrometan bilan hosil qilgan kompleksi.
H-C···H vodorod bogʻlari. 
 
2.5. Kation-π oʻzaro ta’sirlashuvlar
Kation-π oʻzaro ta‘sirlashuvlar energiyasi 5-80 kDj/molni tashkil 
etadi. Ma‘lumki, Fe
2+
, Pt
2+
va boshqa oʻtish metall kationlari ferrotsen 
[Fe(C
2
H
5
)] va Seyze tuzi [PtCl
3
(C
2
H
4
)]
-
kabi olefin va aromatik 
uglevodorodlar 
bilan 
kompleks 
birikmalar 
hosil 
qiladi. 
Ushbu 
komplekslarda 
bogʻlanish 
mustahkam 
boʻlib, 
nokovalent 
deb 
hisoblanmaydi, chunki metallarning qisman toʻldirilgan d-orbitallari bilan 
bogʻlangan. Hatto Ag
+
···C
6
H
6
hosilalar ham ma‘lum darajada kovalent 
bogʻlangan. Biroq, ishqoriy va ishqoriy-yer metall kationlari C=C qoʻsh 
bogʻ bilan kuchsiz kovalent bogʻlangan boʻlsa-da, biologik sistemalarda 
muhim ahamiyatga ega. Masalan, K
+
kationining benzol bilan oʻzaro 
ta‘sirlashuv energiyasi gaz fazada ~80 kDj/mol (11-rasm). Taqqoslash uchun 
K
+
bir molekula suvni bogʻlash uchun 75 kDj/mol energiyani sarf qiladi. K
+
suvda benzolga nisbatan yaxshi eruvchanligi shundaki, kaliy ioni bilan 
suvning koʻp molekulasi ta‘sirlashishi mumkin, holbuki kaliy ioni atrofida 
benzolning katta hajmli molekulalarining joylashishi qiyin kechadi.
Nometallik kationlar, masalan PHH
3
+
qoʻsh bogʻ bilan ta‘sirlashuvini 
vodorod bogʻlanishning turi deb hisoblash mumkin Х-H ···π. 

---

45