Глицирризин кислотаси, структураси, ҳисобланган структуралари

 
2.4. Vodorod bogʻlanishli oʻzaro ta’sirlar 
Vodorod bogʻlanishni dipol-dipol oʻzaro ta‘sirlashuvlarning oʻziga xos turi 
deb qarash mumkin. Bunda elektromanfiy atomga (yoki elektron tortib oladigan 
guruhga) bogʻlangan vodorod atomi qoʻshni molekulaning yoki funksional 
guruhining dipoliga tortiladi. Vodorod bogʻlanish energiyasi 4-120 kDj/molni 
tashkil etadi.
Oʻzining nisbatan kuchli va yoʻnaltirilgan tabiati tufayli vodorod bogʻlanishi 
―supramolekulyar kimyoning asosiy ta‘sirlashuvi‖ deb hisoblanadi. Bunday 

---

41 
ta‘sirlashuvni karbon kislota dimerlari hosil boʻlishida koʻrish mumkin, bu oʻz 
navbatida IQ valent tebranishlar chastotalari ν (OH) 3400dan 2500sm
-1
gacha 
siljishiga olib keladi; ushbu siljish yutilish sohasining ancha kengayishi va 
kuchayishi bilan boradi. Vodorod bogʻlanishda O···O ning tipik masofasi 2,50-
2,80 Å ga teng boʻladi, 3,0 Å dan yuqori masofada oʻzaro ta‘sirlashuvlar kuchliroq 
boʻlishi mumkin. Katta atomlar, masalan, xlor bilan vodorod bogʻlanishi odatda 
uzunroq boʻlib, vodorod bogʻlanish kuchlari atrofga kuchli bogʻlanganligiga 
qaramasdan, katta galogen-aktseptorning past elektrmanfiyligi (kichik atomlarga 
nisbatan) tufayli kuchsiz boʻlishi mumkin. Supramolekulyar kimyoda vodorod 
bogʻlanishlar juda koʻp uchraydi, xususan, vodorod bogʻlanishlar koʻpchilik 
oqsillarning umumiy shaklini belgilaydi va koʻp sonli fermentlar orqali 
substratlarni, shuningdek, DNK qoʻsh spiralini ham aniqlashga qodir.
Vodorod bogʻlanishlarning uzunligi, kuchi va geometriyasi cheksiz 
oʻzgaradi. Molekulaga toʻgʻri keladigan kuchli oddiy vodorod bogʻlanish yetarli 
darajada qattiq holatdagi strukturani belgilashi va eritma hamda gaz fazasiga 
kuchli ta‘sirini koʻrsatishi mumkin 

---

42 
Kuchsiz vodorod bogʻlanish strukturani turgʻunlashda ahamiyatga ega 
boʻlib, koʻp ta‘sirlashuvlarda muhim boʻlishi mumkin. 2-jadvalda bu 
bogʻlanishlarning ayrim asosiy parametrlari keltirilgan. 
2-jadval