Глицирризин кислотаси, структураси, ҳисобланган структуралари

Nazorat savollari: 
1. Ion-ion oʻzaro ta‘sirlashuv turini izohlang. 
2. Ion-dipol oʻzaro ta‘sirlashuvning energiyasi qanchaga teng? 
molekulasining ion kristall panjarasining hosil boʻlishi qanday oʻzaro 
ta‘sir natijasidir? 
4. Dipol-dipol oʻzaro ta‘sirlashuvlarga misolllar keltiring. 
5. Vodorod bogʻlanishning mexanizmini tushuntiring. 
6. Kation-π oʻzaro ta‘sirlashuvlarning energiyasi qanchaga teng? 
7. π-π-Steking oʻzaro ta‘sirlashuvlarga misollar keltiring. 
8. Van-der-Vaals kuchlari qachon kim tomonidan kashf etilgan va bu qanday
hisoblanadi? 
9. Gidrofob effektlarning sababini asoslab bering.
10. Ishqoriy metall ionlari bilan oddiy kraun efirlar orasida qanday oʻzaro 
ta‘sirlashuv mavjud? 

---

53 
III BOB. SUPRAMOLEKULYAR BIRIKMALARNING HAYOTIY 
MANBALARI 
3.1.Tirik organizmlar supramolekulyar kimyosi 
 
Supramolekulyar kimyoning hayotiy manbalari bu tirik organizmlar 
kimyosidir. Tabiat ba‘zan nihoyatda murakkab, ba‘zan juda oddiy boʻlib, bu esa 
tirik sistemalarga atrof muhitda yuqori aniqlik va tanlovchanlik asosida oʻzini 
saqlash, ovqatlanish, nafas olish, koʻpayish va tashqi ta‘sirlarga javob berish 
imkoniyatlarini beradi. Biologik kimyoda supramolekulyar mezbonlar – bu 
fermentlar, ionlar, immun sitema antitanachalari va ionoforlarning retseptor qismi, 
mehmonlar esa substratlar, ingibitorlar, kofaktor asosidagi tibbiyot preparatlari 
yoki antigenlar. Bu komponentlarning barchasi ma‘lum bir supramolekulyar 
xususiyatlar, jumladan, tanib olish qobiliyati, oʻz-oʻzini yigʻish, oʻz-oʻzini tashkil 
qilish, shuningdek, kinetik va termodinamik komplementarlik kabi xossalarni 
namoyon qiladi. Ushbu xossalarning koʻpchiligini supramolekulyar ta‘sirlashuvlar 
ta‘minlaydi, ular koordinatsion (ion-dipol) bogʻlar, vodorod bogʻlari va π-π-steking 
ta‘sirlashuvlar natijasidir. Shuning uchun ham biologik sistemalar - mukammal 
supramolekulyar sistemalardir. Supramolekulyar kimyo sohasidagi asosiy kuch 
quyidagi biologik jarayonlarni modellash yoki oʻxshatib yasash urinishlarga 
berildi: fermentlar orqali organik reaksiyalar katalizi, metall kationlari yoki 
molekulyar 
substratlarining 
tanlovchan 
transporti, 
masalan 
O
2
ushbu 
jarayonlarning bir qismi boʻlgan biologik sistemalar haqida tushunchamiz ancha 
oshganiga qaramasdan, hali odamlar urinishlari bilan yaratilgan molekulyar va 
supramolekulyar obyektlari oʻzining biokimyoviy analoglaridan masshtab, hajmi 
va funksionalligi bilan ancha orqada qolgan. Biroq, tabiatda shunday boy, samarali 
supramolekulyar kimyo mavjud boʻlib, undan ham murakkab abiotik (nobiologik) 
analoglar izlanishini davom ettirishga katta stimul beradi. Oʻzgarish qobiliyatiga 
yoki tabiatda hali topilmagan xossalarga ega sintetik sistemalar rivojlanishi uchun 
asos soladi.