Glossariy «Axloq»

Glossariy
«Axloq», «xulq» va «atvor» so’zlari arabcha so’z bo’lib, ular o’zbek tilida xam
o’z ma'nosida qo’llaniladi. Axloq kishilarning xar bir jamiyatga xos xulq
me'yorlari majmuidir. Axloq ijtimoiy ong shakllaridan biri bo’lib, xamma
soxalarda kishilarning xatti-xarakatlarini tartibga solish funksiyalarini bajaradi.
Oila qon-qarindoshlik, qarindoshchilik (nikoh orqali) yoki birga istiqomat qilish orqali bogʻlangan odamlardan iborat ijtimoiy guruhdir. Koʻp jamiyatlarda oila bolalar ijtimoiylashuvi uchun asosiy institut vazifasini oʻtaydi.
Jamoa-insonparvrlik va javobgarlik ma'suliyatlariga boglikligi bilan
xarakterlanadigan munosabatlar xamda xamkorlikdagi ijtimoiy ijobiy faoliyatiga
asoslangan, kishilarning tashkil etilgan umumiyligi, jamoasidir.
Idrok- mazkur muddatda sezgi organlarida ularning bevosita ta'sir etishi
davomidagi bir butun xodisalar yoki narsalarning inson ongida aks etishidir.
Shaxs – ijtimoiy munosabatlarga kiruvchi va ongli faoliyat bilan
shug’ullanuvchi betakror odam.
Shaxs tushunchasi insonga taalluqli bo‘lib, psixologik jihatdan taraqqiy etgan, shaxsiy xususiyatlari va xatti-harakatlari bilan boshqalardan ajralib turuvchi, muayyan xulq-atvor va dunyoqarashga ega bo‘lgan jamiyatning a’zosini ifodalashga xizmat qiladi
Shaxsiy fazilat - shaxs tomonidan uzining axlokiy, ruxiy va ishchan-lik
kobiliyatining ijtimoiy axamiyatini, jamiyatdagi urnini anglay olish xususiyati.


Shaxs ijtimoiylashuvi - inson tomonidan ijtimoiy tajribani egallash va hayot -
faoliyat jarayonida uni faol tarzda o’zlashtirish jarayonidir.

Shaxslararo munosabat – muloqot jarayonidagi o’zaro ta'sir etish natijasida
ro’y beradigan ijtimoiy-psixologik hodisalar.
E'tikod - shaxs amal kiladigan bilim, tamoyil va xodisalarning kalban va
asosli ishonch bilan boglangan, uning atrof-muxitga xamda uzining xattixarakatlariga bulgan sub'ektiv munosabati.
Estetik tarbiya - guzallikni xis kilish, atrof-muxitdan guzallikni paykay
olish va tushunishga bulgan kobiliyatni tarbiyalash.
O’z-o’zini baxolash - shaxsning uz psixologik sifatlari, xulki, yutuklari va
muvaffakiyatsizliklari, kadr-kimmati, kamchiliklarini baxolay olishi.
O’z-o’zini tarbiyalash I) shaxsga xos bulgan madaniyatning shakllanishi
va rivojlanishiga karatilgan izchil va ongli faoliyati; 2) shaxsning uz jismoniy,
ruxiy va axlokiy sifatlarini tinmay amalga oshirish.
O’qitish vazifasi - ta'limiy, tarbiyaviy va rivojlanish vazifalari.
O’qitish turlari - soqratcha suxbat metodi, ta'lim berish, izoxlash-namoyish
etish asosida o’qitish, bilimlarni mustaqil egallash, dasturlashtirilgan ta'lim, o’quv
jarayonini algoritmlash, differensiatsiyali xamda individual ta'lim va boshqalar.
O’qish – o’quvchining uz qobiliyati, bilimi, malaka va kunikmalarini
rivojlantirishga qaratilgan xarakat.
Qobiliyat – shaxsning ma'lum faoliyatidagi muvaffaqiyatlarini va osonlik
bilan biror faoliyatni egallay olishini ta'minlaydigan individual psixologik
xususiyati.
Qiziqish - shaxs xarakatiga sabab bo’ladigan faoliyat yo’nalishining ongli
shakli.
Xalollik - shaxsiy va ijtimoiy majburiyatlarni, axloqiy me'yorlarni
Ta'lim - I) shaxsning jismoniy va ma'naviy shakllanishining yagona jarayoni,
ijtimoiy etalonlarnipg ijtimoiy ong sifatida u yoki bu darajada qayd qilingan,
tarixan shartlangan ideal timsollarga ongli yunaltirilgan ijtimoiylashish jarayoni; 2)
muayyan bilimlarni egallash goyaviy-axloqiy kadr, malaka, kunikma, axlok
me'erlariga karatilgan jamiyat a'zolarining ta'lim va tarbiyasi vazifasini bajaradigan
nisbiy mustakil tizim


Tarbiya - 1) shaxsning ma'naviy va jismoniy xolatiga muntazam va
maksadga muvofik, tasir etish; 2) pedagogik jarayonda ta'lim maksadlarini amalga
oshirish uchun pedagog va tarbiyalanuvchilarning maxsus tashkil etilgan faoliyati.

Pedagogik faoliyat - ta'lim maksadlarini amalga oshirishga karatilgan
ijtimoiy faoliyatning aloxida turi.