Билишнинг тузилиши - Ҳаётнинг асосида онгли бошланиш (яъни, яшаш онгли)ётади. Бу фикр билан рационализм идеализмга яқин (масалан, Платоннинг «соф ғоялари», оламга ва унинг инъикоси сифатида
- дунёнинг борлиги)
- Гносеологик рационалистлар ўрта аср теологияси ва сколастикасига қарши чиққанлар, улар ўз фалса-фасида онгни инкор этиб, худонинг ҳақиқатини билишнинг асоси, деганлар.
- Билимнинг асосида ақл билан қайта ишланмаган амалиёт ётади
- Ақл мустақил кашфиётлар қилиш мумкин, амалиётда ҳам кўриб чиқмай ҳам кейинчалик бу амалда синалади
- Шундай қилиб, рационалистлар худонинг ёки бошқа онгнинг ҳаётнинг ички мантиқининг борлигига ишонувчилардир (Демокрит, Эпикур)
- Рационализм ва эмпиризм фалсафанинг оқимлари сифатида
- Эмпиристлар, одатда, рационалистларга оппонент бўладилар
- Англияда XVII асрда, Америкада ундан кейин кенг ривожланган
- Рационалистлар қаторига кўплаб файласуфларни қўшишимиз мумкин (Платон, Демокрит, Эпикур, Суқрот, Кант), лекин рационализмнинг ривожига энг катта хисса қўшган файласуфлар - Рене Декарт, Барух Спиноза, Готфрид Лейбницдир.
- Эмпиризм-фалсафанинг оқими бўлиб, унинг ҳимоячилари билишнинг асосида тажриба ётади деб ҳисоблайди. Тажрибадан олинганлиги билан билим – кучдир.
- 1. Билиш доимо қандайдир янги, илгари номаълум бўлган нарсани яратишга
- йўналган ижоддир. Ижоднинг бош мезони (кўрсаткичи) – олинган натижа-
- ларнинг янгилиги ва ижтимоий аҳамиятга эга эканлиги. У жуда катта
- ақлий ва жисмоний ҳаракат («ижод машаққатлари» деб бежиз айтмайдилар),
- баъзан фуқаролик жасорати ва ҳатто жонбозлик талаб қилади.
- 2. Шундай қилиб, инсоннинг билиши ривожланиб борувчи, фаол жараёндир.
- Бу, аввало,жамиятда янги эҳтиёжларнинг туғилиши, тегишли равишда
- амалиётнинг ривожланиши ва такомиллашуви билан белгиланади.
- 3. Айни шу сабабли билиш «мангу ҳаракат, қарама-қаршиликларнинг юзага
- келиши ва уларнинг ечилиши жараёни» деб қаралиши лозим.
- 4. Билиш жараёнининг ички мантиғи (изчиллиги) қандай?
Do'stlaringiz bilan baham: |
