Go’daklarda ona sutining biokimyoviy ahamiyati z. R. Mamadaliyeva

www.scientificprogress.uz
 
Page 28
kislotaliligi sharoitida parchalanib ketadi va yengil o’zlashtiriladi. Sigir suti oqsillari 
sekin parchalanadi, bolaning hazm a’zosida katta kuchlanish talab etadi, hazm 
jarayonida anchagina ko’p qoldiq qoladi. Yog’ning biologik qiymati, avvalo uning 
yuqori kaloriyaligini o’z ichiga oladi. Yog’lar bilan birga bola yog’da eruvchi A, D, E, 
va K vitaminlarini qabul qiladi. Bundan tashqari yog’lar bilan birga organizmga 
fosfatidlardan -letsitin va uning tarkibiga kiruvchi xolin, shuningdek, sterinlardan – 
xolesterin kabi biologik muhim moddalar kiradi. Fosfatidlar yog’ning yaxshi hazm 
bo’lishiga va ularning to’g’ri almashinishiga yordam beradi. Yog’lar energiya bilan 
ta’minlash vazifasini bajarish bilan bir vaqtda, organizmning hamma to’qimalari 
tuzilishining shakillanishida ishtirok etadi. Yog’lar sut tarkibida emulsiyalangan 
holatda bo’lib, o’zlashtirishga tayyor, shuning uchun hazmlanish me’daning o’zidayoq 
boshlanadi. Uglevodlar ona sutida qand 6-5,7 % miqdorda bo’lib, u laktoza holida 
bo’ladi. Laktoza organizmda faqatgina energiya manbaiy bo’lmay, u shuningdek, hazm 
jarayonlariga va ichki mikroflorasi tabiatiga ta’sir ko’rsatadi, bifidobakteriyalarning 
ko’payishiga olib keladi. Bolalarda uglevodlarga bo’lgan ehtiyoj ularning Yoshi va 
energetik sarflariga bog’liq. Ona sutida oqsillar, yog’lar va uglevodlar bilan bir qatorda 
bolalar uchun zarur boshqa moddalar -mineral tuzlar, mikroelementlar va vitaminlar 
bor. Organizm uchun mineral tuzlarning ahamiyati judda katta, chunki ular faqat suyak 
to’qimasida ishtirok ertibgina qolmay, balki hujayra darajasidagi muhim almashinuv 
jarayonlarining boshqaruvchilari hamdir. Ular qon va to’qima hujayralari pH ning 
boshqaruvida ishtirok etadi. Minneral elementlar organizmdagi miqdoriga bog’liq holda 
makro mikroelementlarga bo’linadi. Makroelementlarga Co, P, K, Na, Mg va boshqalar 
kiradi. Mikroelementlarga Co, Cu, I, Zn, Mn, F va boshqalar kiradi. Temir makro va 
mikroelementlar o’rtasidagi oraliq o’rnini egallaydi. Bolalar ona suti bilan boqilganida 
hayotining 1- oylarida sutkasiga o’rtacha 0,135 g Na 0, 450 g K qabul qiladi, sigir sutida 
esa Na va K miqdorida mos ravishda 0,350 va 1, 270 g ga tengdir. Bolalik davrida 
temirga ehtiyoj sutkasiga 7-8 mg tashkil qiladi. Ona sutida temir 0,2 dan 0,8 mg% gacha 
bo’ladi, sigir sutida esa 2-3 marta kam bo’ladi.Yosh bolalarda Cu ga bo’lgan ehtiyoj 
sutkasiga 1-2 mg ni tashkil qiladi. Vitaminlar kimyoviy tabiati har xil organik birikma 
bo’lib, ovqatning noyob moddalari hisoblanadi. Vitaminlar ozganizmda yetishmasa 
moddalar almashunuvi buziladi, bu esa sog’liqni ishdan chiqishiga olib keladi. Ayol 
sutida hamma vitaminlar yetarli miqdorda bo’ladi va bola organizimi uchun doimiy va 
muhim vitamin mabayi hisoblanadi. Ayol sutidagi miqdori emizikli onaning ovqatlanish 
va yil mavsumlariga qarab o’zgarib turadi. Vitamin A ko’zning ko’rish quvvatini 
saqlash va normal o’sishi uchun zarur. Suta odatda karotin ham vitamin A ham bo’ladi, 
muhimligi odam organizimi karotinni vitamin A ga aylantira oladi. Oziq tarkibida 
karotin o’zgarib turadi, shuning uchun ham vitamin A sutda ham doimiy bo’lmaydi. 
Vitamin D ovqatda bu vitamin yetishmasa, suyaklarda kalsiy to’planishi susayadi, 
kalsiy va fosfor tuzlarining ichakda qonga o’tish tezligi pasayadi va buning oqibatida 

---

SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 2 ǀ ISSUE 8 ǀ 2021 
ISSN: 2181-1601
Uzbekistan