Guliston davlat universiteti biologiya kafedrasi biotexnologiya

Nazariy tushuncha. 
 
Fermentlar tizimi xalq xo’jaligini xar xil tarmoqlarda: oziq-ovqat, 
farmatsevtika, to’qimachilik, chorvachilik va boshqa bir qator soxalarda keng 
qo’llanilib kelinmoqda.

---

63 
Shunday bo’lishiga qaramasdan fermetlarni qo’llash masalasi uzoq vaqtlardan 
beri rivoj topmasdan kelgan. Bunga asosiy sabab fermentlar va fermentlar 
tizimining iqtisodiy qimmatligi edi. Ishlatilgan fermentlar tashlab yuborilavergan, 
buning ustiga ularni ishlab chiqarishni o’zi xam juda qimmat bo’lgan.
Albatta, mikrobiologiya sanoatini rivojlantirish xisobidan kerakli 
fermentlarni, kerakli miqdorda ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish mumkin. Ammo 
bu xam unchalik arzonga tushadigan maxsulot emas.
Bundan tashqari fermentlarni ishlatishni to’xtatib turadigan eng kamida ikkita 
sababi bor: 
 fermentlar saqlashda, ayniqsa tashqi muxit ta’siriga (xaroratga) o’ta 
chidamsiz; 
 fermentlarni qayta ishlatish juda murakkab masala, chunki ularni 
reaktsiya sharoitidan ajratish imkoniyati yo’q.
Mana shu sabablarga ko’ra fermentlardan foydalanish o’zini oqlamay qo’ygan 
edi. Ammo, bugungi kunda bu muammo butunlay xal qilingan.
Immobilizatsiya qilingan fermentlarni olish texnologiyasining yaratilishi bu 
muammoga chek qo’ydi.
1916 yilda D.J.Nilson va E.Grifin invertaza fermentini ko’mir maydasiga 
adsorbtsiya qilinganda (immobilizatsiya qilinganda), uni faolligi saqlanib 
qolganligini kuzatdilar. 20-30 yillarda oqsil va fermentlarni adsorbtsiya qilish 
muammosi bo’yicha qator maqolalar e’lon qilingan. Ammo bu maqolalarni 
moxiyati ilmiy muammolarga bag’ishlangan bo’lib, ishlab-chiqarish bilan bog’liq 
bo’lmagan.
1939 yilda D.J.Pfanmyuller va G.Shleyxlar proteolitik fermentlarni yog’och 
qipig’iga adsorbtsiya qilish bo’yicha birinchi patentni olishga muvofiq bo’ldilar va 
olingan fermentni teriga ishlov berishda ishlatish mumkinligini isbotlab berdilar.
Fermentlar va sorbentlar orasida mustaxkam kon’yugatlar (bog’lar) xosil 
qilish mumkinligini birinchilardan bo’lib 1953 yilda N. Grubxover va D.Shleyglar 
ko’rsatib berdilar Bu olimlar ferment bilan sorbentni kovalent bog’lar bilan 
bog’lash mumkinligini va bu xolatda ferment faoliyatini saqlab qolajagini isbotlab 
berdilar.