Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

so‘zma-so‘z qaytarish va boshqacha talqin etish.
Birinchisi,
suxbatdosh so‘zlarining bir qismini yoki yaxliticha qaytarish 
orqali, sherikni qo‘llab-quvvatlashni bildiradi.
Ikkinchisi
esa — sherigimiz so‘zlarini tinglab, undagi asosiy g‘oyani 
muxtasar, o‘zimizning talqinimizda ifoda etish. Ikkala usul xam sherik uchun 
muxim, chunki u sizning tinglayotganingizni, xattoki, undagi g‘oyalarga qarshi 
emasligingizni bildiradi. Bunday tashqari, biz yaxshi tinglayotgan bo‘lib, 
«Yo‘g‘e?», «Naxotki?», «Qara-ya?», «Yasha!» luqmalari bilan xam 
suxbatdoshimizni gapirishga, yanayam o‘z fikrlarini oydinlashtirishga chaqirib 
turamiz.
Demak, aslida bizdagi gapirayotgan shaxs etakchi, u suxbatning mutloq 
xokimi, degan tasavvur unchalik to‘g‘ri emas. Yaxshi tinglashda xam shunday 
kuch borki, u suxbatdoshni sizga juda yaqinlashtiradi, ishonchni tug‘diradi. 
Chunki muloqot jarayonidagi eng qimmatli narsa - bu axborotning o‘zi. 
Tinglayotgan odam ma’nili, yaxshi dialogdan faqat yaxshi, foydali ma’lumot 
oladi. Gapirgan esa aksincha, o‘zidagi borini berib, gapirmaydigan 
suxbatdoshdan «teskari aloqani» olib ulgurmay, xech narsasiz qolishi xam 
mumkin. SHuning uchun muloqotga o‘rgatishning muxim yo‘nalishlaridan biri 
- odamlarni faol tinglashga, bunda barcha paralingvistik va noverbal 
omillardan o‘rinli foydalanishga o‘rgatishdir.
17-jadval  

---

180
 
✓ Aktiv holat.
Bu - agar kreslo yoki divan kabi mebel bo‘lsa, unga bemalol 
yotib olmaslik, suxbatdoshning yuzidan tashqari joylariga qaramaslik, mimika, 
bosh 
chayqash 
kabi 
xarakatlar 
bilan 
uning 
xar 
bir 
so‘ziga 
qiziqayotganligingizni bildirishni nazarda tutadi;
✓ Suxbatdoshga samimiy qiziqish bildirish
. Bu nafaqat suxbatdoshni 
o‘ziga jalb qilib, balki keyin navbat kelganda o‘zining xar bir so‘ziga uni xam 
ko‘ndirishning samarali yo‘lidir.
✓ O‘ychan jimlik.
Bu muloqot jarayonida suxbatdosh gapirayotgan paytda 
yuzda mas’uliyat bilan tinglayotganday tasavvur qoldirish orqali o‘zingizning 
suxbatdan manfaatdorligingizni bildirish yo‘li.
Agar muloqot jarayonida ishtirok etuvchi ikki jarayon - gapirish va 
tinglashning faol o‘zaro ta’sir uchun teng axamiyatini nazarda tutsak, bu 
jarayon qatnashchilarining psixologik savodxonligi va muloqot texnikasini 
egallashining axamiyatini anglash qiyin bo‘lmaydi. Shuning uchun ham 
psixologiyada odamlarni samarali muloqotga ataylab o‘rgatishga juda katta 
e’tibor beriladi.
Bu boradagi fanning o‘z uslubi bo‘lib, uning nomi ijtimoiy psixologik 
trening (IPT) deb ataladi.
IPT - muloqot jarayoniga odamlarni psixologik jihatdan hozirlash, ularda 
zarur kommunikativ malakalarni maxsus dasturlar doirasida qisqa fursatda 
shakllantirishdir. Eng muhimi IPT mobaynida odamlarning muloqot borasidagi 
bilimdonligi ortadi.
Asariyat olimlarning tadqiqotlarida ko`rsatilishicha, bolaning dastlabki 
ijtimoiy ehtiyojlaridan biri – bu muloqotga nisbatan ehtiyojdir. Bolalarning 
kattalar bilan muloqotga kirishish ehtiyoji 7 yoshgacha bir nechta bosqichlar 
tarzida rivojlanib boradi:
➢ 
e’tibor va hayrixohlikka ehtiyoj paydo bo`ladi;
➢ 
kattalar bilan hamkorlik qilish ehtiyoji tug`iladi;
➢ 
avvalgi barcha ehtiyojlarga kattalar tomonidan hurmat qilish 
ehtiyoji tug`iladi;