Guliston davlat universiteti pedagogika fakulteti pedagogika- psixologiya

1
 
ICHKI
SABABLAR 
xatti-harakat egasining subyektiv psixologik xususiyatlari 
nazarda tutiladi (motivlar, ehtiyojlar, maqsadlar, mo’ljallar, 
istaklar, qiziqishlar) 
25
A handbook for teaching and learning in higher education : enhancing academic
practice / [edited by] Heather Fry, 
Steve Ketteridge, Stephanie Marshall.–3rd ed.
p. cm. pp: 29-40.
Shaxs iltimoiy xulqi motivining ikki elementi
 
Harakat dasturi
 
Maqsad
 

---

65
 
2
 
 
TASHQI 
SABABLAR 
faoliyatning tashqi shart-sharoitlari va holatlari - ayni konkret 
holatlarni kelib chiqishiga sabab bo’ladigan tashqi stimullardir 
Shuni ham ta’kidlab o’tish kerakki, motivlarning rivojlanishi, motivlashgan yangi 
ma’lumotlarning paydo bo’lishi, faoliyat muhiti doirasidagi o’zgarishlar tufayli 
amalga oshiriladi.
SHaxsning jamiyatda odamlar orasidagi xulqi va o‘zini tutishi, mehnat qilib, 
faollik ko‘rsatishi tarbiyaviy ahamiyatli jihat bo‘lib, fan uning yuqorida 
keltirilgan ikki tomonini farqlaydi.
Nazariyada shakllantirilgan boshqa yondashuvlarni ham biz ilgari surayotgan 
turkumlanishga solishtirib, ular oʻrtasidagi oʻzaro bogʻliqlikni isbotlash mumkin. 
Dweck va Elliott (1983) amalga oshirish maqsadlari va oʻqish maqsadlari kabi 
turkumlanishni ta’riflab oʻtgan. Bu yerda amalga oshirish maqsadlari yakuniy 
ifoda yondashuviga hamda oʻqish maqsadlari shaxsiy taraqqiyot yondashuviga 
mosroq ekanligi kuzatiladi. Shuningdek, Dweck va Elliottning qarashlariga koʻra 
imkoniyat va mohirlik maqsadlari ham keltirib oʻtilgan (Nichollas, 1984). 
Mazkur yondashuvlarda ayrim farqlar kuzatilsada (Pintrich, 2003), bizning 
turkumlashimizda koʻriladigan asosiy ifodalar boshqa yondashuvlarda ham 
kuzatilayotganligi hamda ularning ma’no va mazmun jihatdan bir-biriga 
yaqinligi aniqlandi.  
Vaqtincha bandlik motivatsiyasi yuqorida keltirilgan tahlilda katta miqdorni 
ifodalamagan boʻlsada ayrim holatlarda sodir boʻlganligi kuzatildi. Shunga 
bogʻliq konsepsiya hisoblanmish, maqsadsiz motivatsiya nazariyada ma’lum 
e’tiborni kasb etmoqda. Ryan va Deci (2000) maqsadsiz motivatsiyaga ega 
talabalarni universitetga nima uchun borishlarini bilmaydigan, oʻzlarini 
raqobatbardosh his qilmaydigan va tevarak atrofda sodir boʻlayotgan voqealarni 
nazorat qilish xususiyatiga ega emasliklari bilan izohlaydi. Shu yoʻsinda ular 
motivatsiya ta’sirini sezmay qoladilar. Bundan kelib chiqadiki, haqiqiy 
motivatsiya nafaqat kuchli qudratga ega, balki talabalarni toʻgʻri yoʻnaltiruvchi 
kuch hamdir. Shu vaqtgacha motivatsiyaga talabalarning maqsadlarigina xolos 
deb qaralib kelingan, lekin motivatsiya kengroq ma’noda ham xizmat qilishiga 
e’tibor berilmagan.
26
  
Shu nuqtai nazardan