Guliston davlat universiteti pedagogika va psixologiya kafedrasi umumiy psixodiagnostika

PIKTOGRAMMA METODIKASI

Metodikani o‘tkazishdan maqsad: Piktogramma metodi yordamida assotsiativ jarayonlar, yodga tushirish va fikrlash xususiyatlari aniqlanadi. Metodikani o‘tkazish tartibi: Sinaluvchiga stimul so‘zlar yoziigan qog‘oz berilib, har bir so‘zni ramziy rasmlar orqali ifodalash taklif etiladi. Rasnming sifati ahamiyatga ega emasligi ta’kidlanadi.

Stimul so‘z!ar:
1 . Kasallik. Bilim.
2 . G‘am-qayg‘u. 1 0 . Bayram
3. Xursandchilik. 1 1 . Boylik
4. Sevgi- muhabbat. 1 2 . Keksa kishi.
5. G‘alaba. 13. Shifokor
6 . Do‘stlik. 14. Baxt
7. Urush 15. 0 ‘qituvchi
8 . Xayrlashuv 16. Bilim.
Taj riba bayonnomasida shaxsning rasm va uning izohi haqidagi fikrlari yozib boriladi. Sinaluvchi chizgan rasmlami iloji boricha kengroq izohlab berishi kerak. Eksperimentator quyidagilarga e ’tibor berishi lozim:
1 .Stimul so‘z bilan chizilgan rasmning o‘zaro bogMiqligi;
2 .Sinaluvchining so‘zlarni qanchalik ramzlar yordamida ifoda
eta olishi;
3. Piktogrammaning hissiy boyligiga e’tibor berish.


RAVENNING “PROGRESSIV MATRITSALAR”TESTI
Dj.Ravenning “Progressiv matritsalar” testi 1936 yillarda yaratilgan boiib, unda har biri 2 ta topshiriqdan iborat 5 seriyali topshiriqlar mujassamlashtiriigan. Ushbu test tafakkur mantiqiyligini o‘rganish uchun mo‘ljallangan. Test to ‘plamlari to‘g‘ri burchak shaklidagi matritsalardan tashkil topgan b o iib , o‘zida mantiqiy yaxlitukka, ma’lum qonuniyat va qoidalarga asoslanib tuzilgan har xil figura va figuralar to‘plamidan iborat. Masalan, qandaydir qismida yetishmovchilik mavjud boigan rasm va tasvirlar berilganki, tekshiriluvchi mantiqiy jihatdan tahlil qilib, matritsa ostida berilgan va 6 yoki 8 gacha boigan javoblar variantidan birini mos o ‘ringa qo‘yishi lozim boiadi. Har bir seriya yengil topshiriqlardan boshlanib, keyinchaiik murakkablashib boraveradi. Bu holat A seriyadan boshlanib, E seriyada yanada murakkabroq ko‘rinish oladi. Ravenga muvofiq bu test qobiliyatni tekshirishda maium shakllarni idrok etishni, ularning xususiyatlarini qamrab olish lozimligini, munosabatlar yig‘indisiga asoslanganligi tufayli har bir topshiriqni bajarishda ma’lum mantiqiy mulohazalashni talab etadi. Topshiriqlami yechishda uchta asosiy psixik jarayonlar ishtirok etadi:
- diqqat, e’tiborlilik(diqqat idrok va tafakkur doirasidan
ajratiladi);
- idrok etuvchanlik;
- tafakkur, tushunuvchanlik.
Topshiriqlami yechish vaqtida diqqatda ancha zo‘riqish paydo boiadi. Shunday boisa-da, uni tekshiriluvchining topshiriqlami yechishdagi qiziquvchanligini yengillashtirishga olib keladi. Topshiriqiarni bajarish sharoitida diqqatni to‘p!ashni va uning taqsimlashni talab etadigan holatlar ko‘p uchraydi. Bu yerda diqqatdan tashqari
iroda va emotsiyaning ham ahamiyati ko‘zga tashlanadi. Shu sababli ham Ravenning≪Murakkablashib boruvchi matritsalari≫ ≪umumiy intellektni≫ tekshiruvchi test emas, balki intellektual faoliyatni rejali, tizimlashganlik qobiliyatini tekshirishga qaratilgan. Raven testi topshiriqlarining alohida seriyalar bo‘yicha tavsifini
keltirib o'tish o‘rinlidir. Bu holatini inobatga olishimiz tadqiqot natijalariga ko‘ra test topshiriqlarini tahlii etishimizda o ‘ziga xos abamiyat kasb etadi va bizga ma’lum yengilliklar tug'diradi. Yuqorida ta’kidlab o‘tilganidek, matritsa shkalalari 5 seriya
topshiriqlardan tuzilgan boiib, Raven ulami quyidagi tamoyillarga muvofiq tartiblagan edi:
A) seriya topshiriqlari tuzilraasi o‘zaro aloqadorlik tamoyiliga;
B) seriya topshiriqlari juft figuralar orasidagi o‘xshashlikka (anaSogiya);
D) seriya topshiriqlari figuralaridagi progressiv o‘zgarishlami aniqlash tamoyili;
E) seriya topshiriqlari seriya topshiriqlari figuralarni qayta guruhlash tamoyili;
F) seriya topshiriqlari figuralarni elementlarga ajratib tashlash tamoyiliga tayanib tuzilgan.
Shuningdek mazkur metodikaning qisqartirilgan modifikatsiyasi ham mavjud. Testning ushbu shakli tadqiqot o‘tkazishda kam vaqtni talab etishi va test topshiriqlarining kamligi bilan qulaylik yaratadi. Sinaluvehiga turli figuralardan iborat rasmlar namoyish qilinadi. Keltirilgan rasmda bitta figura etishmaydi. Sinaluvchining vazifasi rasm tagigada keltirilgan 6 - 8 figuradan mos keladiganini javob varaqasiga belgilash. Metodikani bajarish uchun 30 daqiqa vaqt beriladi.