Guliston davlat universiteti xidiraliev k. E. Aholi geografiyasi va demografiya asoslari

“Aholi geografiyasi” oldida bir qancha muhim vazifalar turadi:
Birinchidan, mamlakatimiz aholisi va xorijiy mamlakatlar aholisi haqida, 
ularning soni va o‘sishi, hududiy joylashuvi, xalqlar geografiyasi, xalqlar 
migratsiyasi, turli mamlakatlarda sharoitga qarab shaharlarning rivojlanish 
muammolari va boshqa ma‘lumotlar bilan keng kitobxonlar ommasini va shuningdek 
bevosita amaliy maqsadlar uchun qiziquvchi tashkilotlarni ta‘minlaydi. Xalqimizning 
madaniy talablarini va tegishli rejalashtiruvchi organlar ehtiyojini mamlakatimiz yoki 
xorijiy davlatlar aholisi geografiyasi bo‘yicha maxsus kitoblar yozish, darslik va 
o‘quv qo‘llanmalari, ilmiy ommabop kitoblar va risolalar yozish, ayrim mamlakatlar 
va tumanlarga bag‘ishlangan geografik asarlarning aholiga bag‘ishlangan maxsus 
boblarini yozish yo‘li bilan qondirish mumkin.
Ikkinchi muhim vazifa aholi geografiyasining nazariy masalalari ustida 
ishlashni davom ettirish. Uchinchi vazifa – aholi geografisi bevosita amaliy 
vazifalarni hal qilishga qaratilgan tadqiqot ishlarini kuchaytirish. Mamlakatimiz 
butun hududi bo‘yicha ayniqsa qishloq aholi manzilgohlarida maktab, savdo 
korxonalari, madaniyat muassasalarini oqilona joylashtirish, shaharlar va ularning 
hududiy guruhlarini rejali rivojlantirish, mehnat resurslaridan mumkin qadar to‘la va 
oqilona foydalanish masalalarini hal qilish ishiga va bu bilan shahar bilan qishloq 
o‘rtasidagi tafovutlarni sekin-asta tugatib borish kabi muammolarni hal qilishda aholi 
geografiyasi o‘z munosib hissasini qo‘shib kelmoqda.
 
1.2. Aholi geografiyasining boshqa fanlar bilan aloqasi 
 
Aholi geografiyasining boshqa fanlar bilan aloqasi juda keng va har 
tomonlamadir. Chunki aholiga ta‘luqli bo‘lgan masalalarga katta e‘tibor beradigan 
fanlar va fan tarmoqlari juda ko‘pdir. Aholi geografiyasining o‘z tadqiqotlari 
jarayonida aloqa qiladigan yoki hamkorlikda ishlaydigan fanlarni shartli ravishda uch 
guruhga bo‘lish mumkin:
1) Geografiya fanining boshqa tarmoqlar bilan aloqasi. Xo‘jalik geografiyasi 
orqali u tabiiy geografiya bilan aloqada bo‘ladi. Har qanday ishlab chiqarish – 
muayyan tabiiy sharoitda va har xil tabiiy resurslardan foydalangan holda vujudga 
keladi va rivojlanadi. Xo‘jalikning (ayniqsa qishloq xo‘jaligining) ixtisosi va boshqa 
ayrim xususiyatlari ko‘p jihatdan tabiiy sharoit bilan belgilanadi. Aholi 
geografiyasining tibbiyot geografiyasi bilan aloqalari ham tez rivojlanmoqda. 
Tibbiyot geografiyasi ikki fan tibbiyot va geografiya fanlari chegarasida vujudga 

---

10 
kelib, u tabiiy muhitning hamda turli rayonlarda yashash va mehnat qilish 
sharoitining aholi sog‘ligiga ta‘sirini, shuningdek, ayrim kasalliklarning geografik 
tarqalishini o‘rganadi. Turli rayonlarga aholining gigienik yashash sharoiti nuqtai 
nazaridan baho berish, ovqatlanish, kiyinish xususiyatlari bo‘yicha tavsifnomalar 
berish ham tibbiyot geografiyasining muhim vazifalari qatoriga kiradi.
Aholi geografiyasi bilan xizmat doirasi geografiyasining aloqadorligi va 
o‘zaro hamkorligi ayniqsa mustahkamdir. Xizmat doirasi geografiyasi aholining 
barcha ehtiyojlariga xizmat ko‘rsatuvchi xizmat doirasi tarmoqlarining rivojlanishi 
darajasi va hududiy joylashishini geografik taqsimlash usulida o‘rganadi. Xizmat 
doirasi geografiyasi o‘rganishi kerak bo‘lgan barcha masalalarning hammasi faqat 
aholi va aholi manzilgohlari haqidagi batafsil ma‘lumotlar asosidagina analiz qilinishi 
va hal qilinishi mumkin. Shuning uchun ham u dastavval aholi geografiyasi tarkibida 
vujudga kelgan bo‘lib, ular o‘rtasidagi aloqalar har tamonlamadir.
Aholi geografiyasi geografiya fanining yangi vujudga kelayotgan turizm