Guliston davlat universiteti xidiraliev k. E. Aholi geografiyasi va demografiya asoslari

Qisqa muddatli-demigrafik bashorat 5 yilga mo‘ljallangan bo‘lib, turli 
xo‘jalik va rejalashtirish tashkilotlarida ko‘proq qo‘llaniladi. Qisqa muddatli 
bashoratda aniqlik darajasi nisbatan yuqori bo‘ladi. Chunki 5 yil davimida aholini 
o‘limi tug‘ilishi jarayonida ham keskin o‘zgarish ro‘y bermaydi. Mehnat resurslari 
farzand ko‘rish yoshidagi aholi guruhi, nafaqa yoshidagi aholi guruhlari haqidagi 
ma‘lumotlar aniq bo‘ladi. Asosan tug‘iladigan bolalar soni maxsus hisob–kitoblar, 
uslublar orqali hisoblanadi. 
O’rta muddatli – demografik bashoratlar –30 yilgacha bo‘lgan davr uchun 
hisoblanadi. Ushbu bashoratda aholini tug‘ilish va o‘lim jarayonlari, aholi 
migratsiyasida sodir bo‘lishi mumkin bo‘lgan o‘zgarishlar ilmiy asosda o‘rganiladi va 
bashorat tuzishda hisobga olinadi.
Uzoq muddatli demografik bashoratlar 30-60 yilda qo‘llanadi. Bunday 
bashoratlar aholi tug‘ilishi va o‘limining kelajakdagi o‘zgarishlari haqidagi 
gipotezalarga asoslangan. Uzoq muddatli demografik bashoratga aholi migratsiyasini 
hisobga olish bir muncha murakkabroq kechadi. Chunki aholi migratsiyasi ijtimoiy-
iqtisodiy o‘zgarishlar bilan bir qatorda jamiyatda, tabiatda yuz bergan tasodifiy 
jarayonlar bilan ham bog‘liqdir. Shu tufayli uzoq muddatli demografik 
bashoratlarning aniqlik darajasi nisbatan pastroq bo‘lishi mumkin.
Demografik bashorat o‘z tarixiga egadir. Bu boradagi eng dastlabki harakatlar 
qadimgi Rim va Gretsiyada kuzatilgan. Ilmiy asoslangan birinchi demografik 
bashoratlar 17 asrning oxiri 18 asrning boshlarida L. Eyper, T Maltus, Pirla-Pida 
lar tomonidan yaratilgan. 
20 asrning 20 yillaridan boshlab aholi o‘sishining asosiy komponentlari, 
tug‘ilish, o‘lim jarayonlaridagi o‘zgarishlarni hisobga olgan xolda, takomillashgan 
uslublar yordamida demografik bashoratlar hisoblana boshlandi. Ana shu yillarda