H husanov, M. L. Tursunxodjayev, A. R. Bakiyev moliyaviy menejment

2003—2005 yillarga belgilangan Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va 
Toshkent shahri mahalliy budjetlariga umumdavlat soliqlardagi 
ajratmalarning me'yorlari 
Hudud Korxonalar 
daromadi 
(foydisiga 
soliq 
Savdo va 
umumiy 
ovqatlanish 
korxonalari
ga yalpi 
daromad 
solig‘i 
QQS Jismoniy 
shaxslar 
daromad 
solig‘i 
Yer osti 
boylikla
ridan 
foydala
nganlik 
uchun 
soliq 
Mikro 
firmalar 
va k-k 
korxonala
r yagona 
solig‘i 
Vagona 
yer 
solig‘i 
Ak 
sol 
Ben 
zin 
Diz 
el. 
2003 
20 
04
20 
05 
20 
03 
20 
04 
20 
05 
20 
03
20 
04
20
05
20 
03
20
04
20
05
200 
5 
20 
04 
20 
05 
20 
04 
20 
05 
20
04
200 
5 
Qoraqalpo
g‘ison. R. 
100 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 0 87,
75
85, 
5 
Andijon
v-ti 
100 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10
0 
10 
0 
10
0 
10 
0 
10 0 75. 
5 
71 
Buxoro
v-ti 
29 40 39 
29 
40 
39 
35 38 39 50 50 50 30 
10 
0 
10 0 7,5 
5 
71 
Jizzax
v-ti 
100 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
75, 
5 
71 
Qashqadar
yo v-ti 
86 92 10 
0 
86 98 10 
0 
96 96 10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
25 
25 
10 
0 
10 0 7,5 
5 
71 
Navoiy 
v-ti 
58 12 13 
58 
i2 
13 
56 12 13 50 50 50 10 
0 
10 0 7,5
5 
71 
Namangan 
v-ti 
100 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10
0 
10 
0 
10 
0 
10 0 7,5 
5 
71 
Samar-
qand v-ti 
10 
III 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10
0 
10
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
7,5 
5 
71 
Surxon-
daryo v-ii 
100 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 0 7,5 
5 
71 
Sirdaryo 
v-ti 
100 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 0 7,5 
5 
71 
Toshkent 
v-ti 
40 22 13 
40 
22 
13 
10 22 13 50 50 50 10 
0 
10 0 7,5 
5 
71 
Farg‘ona 
v-ii 
54 78 10 
0 
S4 78 40 
0 
64 78 10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
47 10 
0 
10 0 7,5 
5 
71 
Xorazm v-
ti 
100 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
0 
0 
10 
0 
10 
0 
10 
0 
10 0 87, 
75
85, 5
Toshkent 
shahri 
7 
7 5 7 7 5 6 7 5 3 13 10
70 18
83

---

O‘zbekiston Respublikasining ,,Budjet tizimi to‘g‘risida"gi qonunining 5 — 
moddasida budjet tizimining asosiy prinsiplari belgilangan bo‘lib, Davlat budjetini 
shakllantirishda har xil turlari bilan o‘zaro bog‘liqligi va balansligini ta'minlash 
zarur bo‘ladi. Respublika budjetidan subvensiyalar va dotatsiyalar 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkent shahar budjetlariga 
tasdiqlangan Davlat budjeti doirasida ajratiladi. Qoraqalpog‘iston Respublikasi 
budjeti, viloyatlar va Toshkent shahar budjetlaridan budjet subvensiyalari va 
dotasiyalari tumanlar va shaharlar budjetlariga tegishli tasdiqlangan budjetlar 
doirasida ajratiladi. Ularning miqdori quyidagilarga bog‘liq bo‘ladi: 
1. Hududning moliyaviy holatiga o‘z daromadlari bazasining yetarliligiga; 
2. Ijtimoiy-iqtisodiy, ekologik, demografik va boshqa umumdavlat dasturlari 
va vazifalariga; 
3. Hududlar bo‘yicha tovar ( ish, xizmat) lar qiymatidagi farqlariga; 
4. Har bir hududdagi aholi soniga; 
5. Byudjet assignovatsiyasidagi hududlarda joylashgan tashkilotlarning 
ehtiyojlariga; 
6. Mintaqalarda moliyaviy disbalansni yo‘qotishga ta'sir etuvchi boshqa 
omillarga. 
Quyida ularning mohiyatini ko‘rib chiqamiz. Dotatsiya (lotincha dotatio-
hadya, xayr-ehson) budjetni tartibga solish usuli sifatida — o‘z daromadlari va 
boshqa mablag‘lari, xususan, tartibga soluvchi daromadlaridan ajratmalar 
yetishmagan taqdirda xarajatlar va daromadlar o‘rtasidagi farqni qoplash uchun 
yuqori budjetdan quyi budjetga qat'iy summada beg‘araz va qaytarilmaslik sharti 
bilan ajratiladigan pul mablag‘laridir. Dotasiyaning bir qancha kamchiliklari ham 
mavjud. Bu budjetlarda nazarda tutilmagan tadbirlarni mablag‘ bilan uzluksiz 
ta'minlab turish uchun joylarda budjetlardan qo‘shimcha daromadlarni 
yo‘naltirishda davlat hokimiyatining manfaatdorligi va moliya organlarining 
javobgarligining susayishiga olib keladi. Undan tashqari dotatsiya quyi budjetning 
ijrosini yuqori budjetga — daromadlarni to‘liq va o‘z vaqtida kelib tushishiga 
qaram bo‘Iib qoladi. Mana shu daromadlar hisobidan dotatsiya summalari 
o‘tkaziladi. 
Subvensiya (lotincha subvenire-yordamga kelish) — yuqori budjetdan quyi 
budjetga muayyan maqsadlarda foydalanish sharti bilan beg‘araz ajratiladigan pul 
mablag‘laridan iborat. Dotatsiyalardan farqli ravishda subvensiya muayyan bir 
tadbirlarni moliyalashtirish uchun ajratiladi va undan maqsadli foydalanish tartibi 
84

---

buzilgan holda, u qaytarilishi lozim. 
Mahalliy budjetlarning bu daromad turining o‘ziga xos tomonlari mavjud. 
Yuqori budjetlardan ajratiladigan subvensiya va dotatsiyalar boshqa daromad 
turlaridan farq qilib, bu daromad turlari yil boshida tasdiqlangan reja miqdorida 
olinadi, ya'ni bu daromad turlariga yil davomida o‘zgartirishlar kiritilmaydi. 
Mahalliy budjetlar uchun 2002 yilda tasdiqlangan dotatsiyalarni mahalliy 
budjetlar daromadlarini shakllantirishdagi o‘ziga xos tomonlarini quyidagi 
jadvalda ko‘rish mumkin. 
 
3- jadval