H. I. Shukurov, S. Q. Qanoatov jamoada hamshiralik ishi tibbiyot kollejlari uchun darslik Qayta ishlangan uchinchi nashr toshkent «Iqtisod-moliya»

Dunyо miqyоsidagi yеtakchi хavfli omillar
1. Me’yoridan yengil tana vazni.

---

42
2. Pala-partish jinsiy aloqalar.

3. Baland qon bosimi.
4. Tamaki chekish.
5. Alkogol ichish.
6. Sifatsiz suv, qoniqarsiz sanitar va gigiyenik sharoitlar.
7. Temir yetishmovchiligi anemiyasi.
8. qattiq yonilg‘i yonishi natijasida xonalar ichidagi tutun.
9.­Хolesterin­miqdorining­baland­bo‘lishi.
10. Semirib ketish.
Jahon Sog‘liqni Saqlash Tashkilotining „XXI asrda salo-
matlik hamma uchun“ dasturidan kelib chiqadigan vazifalar
1. 2020-yilgacha Yevropa mintaqasiga a’zo davlatlar
o‘rtasida hozirgi kunda mavjud sog‘liqni saqlash bilan bog‘liq
farq kamida uchdan bir qismga kamayishi kerak.
2. 2020-yilgacha nochor va kam ta’minlangan aholi qatla-
mi salomatligini birmuncha yaxshilash orqali a’zo mamlakat-
lardagi ijtimoiy-iqtisodiy guruhlar orasidagi farqni kamida cho-
rak qismga kamaytirish kerak.
3. 2020-yilgacha mintaqadagi barcha yangi tug‘ilgan chaqa-
loqlar, bog‘cha va maktab yoshidagi bolalar sog‘lom hayot
boshlay olishlari uchun mustahkam salomatlikka ega bo‘lishlari
zarur.
4. 2020-yilgacha mintaqa yoshlari jamiyatda o‘z vazifalarini
to‘laqonli bajarishlari uchun yanada sog‘lom bo‘lishlari kerak.
5. 2020-yilgacha 65 yoshdan oshgan odamlarga sog‘lig‘i
ko‘ta radigan darjada ijtimoiy hayotda faol ishtirok etishlari
uchun imko niyat yaratib berish kerak.
6. 2020-yilgacha odamlarning ruhiy salomatligi yaxshilani-
shi kerak. Buninig uchun ruhiy kasalliklarga uchragan odamlar-

---

43
ni sog‘lomlashtirishga yo‘naltirilgan kompleks xizmat ko‘rsatish

turla rini yaratish zarur.
7. 2020-yilgacha yuqumli kasalliklarga barham berish
yoki bunday kasalliklar ustidan nazoratni kuchaytirishga
mo‘ljallangan dasturlarni amalga oshirish yo‘li bilan
odamlarning yuqumli kasalliklarga chalinish holatlarini keskin
kamaytirish zarur.
8. 2020-yilgacha butun mintaqa bo‘yicha xastalanish, nogi-
ronlik va bevaqt o‘limga olib keluvchi surunkali kasalliklar dara-
jasi eng quyi ko‘rsatkichga tushishi kerak.
9. 2020-yilgacha mintaqada baxtsiz hodisalar va zo‘ravonlik
oqibatida shikastlanish, nogiron bo‘lib qolish va o‘lim holatlari
keskin qisqarishiga erishish lozim.
10. 2015-yilgacha mintaqadagi aholi yanada xavfsizroq eko-
logik sharoitlarda yashashi, shuning barobarida sog‘liq uchun
xavf­tug‘diradigan­ifloslanishlar­miqdori­belgilab­qo‘yilgan­
xalqaro me’yorlardan oshib ketmasligi zarur.
11. 2015-yilgacha jamiyatning barcha a’zolari sog‘lom tur-
mush tarzi yuritishlari kerak.
12. 2015-yilgacha mintaqadagi barcha davlatlarda odamlar
sog‘lig‘iga salbiy ta’sir o‘tkazuvchi narkotik, psixotrop
moddalar, sigaretalar, alkogol ichimliklar iste’moli keskin
qisqarishi lozim.
13. 2015-yilgacha mintaqadagi aholi uchun o‘z uylari,
maktab lar va ish joylarida qulay jismoniy va ijtimoiy sharoit-
lar yaratilishi kerak.
14. 2020-yilgacha barcha sektorlar odamlar sog‘lig‘i uchun
mas’uliyatni o‘z zimmalariga olishlari lozim.
15. 2010-yilgacha mintaqadagi aholi uchun sog‘liqni
saqlash tizi mining oila va jamiyatga xizmat qiluvchi birlam-
chi bo‘g‘inidan foydalanishda qulay imkoniyat yaratish zarur.

---

44
16. 2010-yilgacha dasturda ishtirok etayotgan a’zo mam-

lakatlar aholiga klinik tibbiy xizmat ko‘rsatishni boshqarishda
yuqori darajada samaradorlikka erishishlari lozim.
17. 2010-yilgacha a’zo mamlakatlar sog‘liqni saqlash
tizimini barqaror moliyalashtirish va resurslarni taqsimlashning
adolatlilik, tenglik, optimal sifat ko‘rsatkichlariga asoslangan
mexanizmlarini ishlab chiqishlari lozim.
18. 2010-yilgacha a’zo mamlakatlar sog‘liqni saqlash sohasi
xodimlarini salomatlikni saqlash va mustahkamlashga qaratilgan
zaruriy bilim, tajriba, ko‘nikmalar bilan ta’minlashlari kerak.
19. 2005-yilgacha barcha a’zo mamlakatlar aholi
salomatligini saqlashga doir ma’lumotlardan foydalanish va
keng yoyish maqsadida tibbiy tadqiqot markazlari, axborot-
kommunikatsiya tizimlarini yaratishlari lozim.
20. 2005-yilgacha „Salomatlik – hamma uchun“ dasturini
amalda joriy etishda har bir odam, odamlar guruhlari, davlat va
xususiy sektorga qarashli tashkilotlar, fuqarolik jamiyatlarini
keng hamkorlikka jalb etish, sherikchilik asosida faoliyat yuri-
tayotgan muassasalarni sog‘liqni saqlash va mustahkamlash ish-
larida birlashtirish kerak.
21. 2010-yilgacha barcha a’zo davlatlar butun mamlakat,
hudud va mahalliy miqyosda amalga oshiriladigan „Salomatlik
– hamma uchun“ dasturini ishlab chiqishlari, buning uchun
zaruriy instutitsio nal infrastrukturani yaratishlari, boshqaruv
jarayonlarini takomillash tirishlari va boshqaruvning innovatsion
uslublaridan foydalanadigan rahbar kadrlarni tayyorlashlari
kerak.