H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi

Kompyuterda modellashtirishdan ta’lim berish va iqtisod fanini 
ommalashtirish bilan bir qatorda, fanni rivojlantirishda, nazariy va amaliy 
vazifalarni hal etishda foydalansa bo‘ladi. Bundan tashqari, kompyuterlarning 
qo‘llanilishi testlarning maxsus ishlab chiqilgan interaktiv dasturlari vositasida 

---

83 
o‘quv jarayonidagi nazorat va o‘z-o‘zini nazorat qilishni soddalashtirish 
imkonini beradi. 
Iqtisod fani bo‘yicha darslarda kompyuter dasturlaridan foydalanish 
nazariy modellarga yoki statistik ma’lumotlarga asoslanishi, yoxud unisini 
ham, bunisini ham birlashtirish mumkin. 
Iqtisodiyotning 
kompyuter 
modellari 
iqtisod 
faning 
asosiy 
konsepsiyalarini yaxshiroq tushuntiribgina qolmay, shu bilan birga, 
iqtisodiyotning istalgan holatiga erishilishiga xizmat qiluvchi iqtisodiy 
siyosatning turli variantlarini modellashtirish imkonini beradi. 
Masalan, ochiq iqtisodiyotning kompyuter modellari budjet-soliq siyosati, 
kredit-pul siyosati, ochiq iqtisodiyot sharoitida almashuv kursi siyosatini 
kapital safarbarligini turli rejalari bilan har hil birlashtirish oqibatlarida qanday 
bo‘lishini yaxshiroq tushinish imkonini beradi. Yalpi rivojlanishning 
kompyuter modellari esa, makro va mikroiqtisodiyotdagi o‘zgaruvchilarning 
son-sanoqsiz 
o‘zaro aloqalari va o‘zaro ta’sirini hisobga olish, 
mikrodarajadagi boylik daromad taqsimotini optimallashgan mikroiqtisodiyot 
fe’l-atvori bilan birlashtirish imkonini beradi. Ayni vaqtda iqtisodiyotni isloh 
qilish dasturlarning barqarorlashtirishga, tarkibiy qayta qurishga, iqtisodiyotni 
o‘tish davrida bo‘lgan mamlakatlardagi daromad va boylik taqsimotiga 
ta’sirining miqdoriy ifodasini olishga muvaffaq bo‘linadi. 
Modellashtirilayotgan ob’ekt chiziqsiz tenglamalarning murakkab tizimi, 
ham algebraik, ham interal-differetsial rasmlar bilan tasvirlangan (bunday hol 
o‘tish davri iqtisodiyotidagi turli jarayonlarni modellashtirishda ko‘p 
uchraydi) holda modellashtirishning kompyuter modeli iqtisodiyot uchun 
alohida ahamiyat kasb etadi. Bunday hollarda raqamli-chizma usullar 
iqtisodiyot modellarini yaratish va faoliyatini tahlil qilishda birdan bir maqbul 
yondashuv hisoblanadi. 
So‘nggi vaqtlarda iqtisod fanini o‘rganishda, shu fandan dars berishda 
kompyuterlarning 
qo‘llanilishi 
nihoyat 
darajada 
kengaydi, 
shaxsiy 
kompyuterlardan so‘ng butun dunyodagi kompyuterdan foydalanuvchilarni 
birlashtirgan Internet tarmog‘i vujudga keldi. Shu kabi tarmoqlardan 
foydalanish elektron o‘quv qo‘llanmalaridagi eng yangi ma’lumotlardan 
foydalanibgina qolmay, serverdagi axborotlarni muntazam yangilab turish, 
elektron muhitdan foydalanib, iqtisod fanidan saboq berish yoxud saboq olish 
imkonini beradi. Ayni vaqtda ikki asosiy yondashuvni ajratib ko‘rsatish zarur: 
iqtisodni mustaqil o‘rganish uchun hozirgi zamon axborot texnologiyalarini 
qo‘llanib, materiallarni ishlab chiqarish (ulkan matn va interaktiv kompyuter 
dasturlari, multimediya ilovalari kabi) va videokonferensiyalar yordamida 
jonli muloqot. Vujudga kelayotgan yangi imkoniyatlar o‘z ortidan, saboq 

---

84 
berishning, iqtisodiyot nazariyasini rivojlantirishning o‘ziga xos yangi 
usullarini vujudga keltirmoqda.