H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi

 
 
3.2. chizma. Ishlab chiqarish imkoniyatlari chegarasi. 
Ushbu model berilgan texnologiya va ishlab chiqarish faoliyatining turli 
nisbatlarini va natijalari kombinatsiyasini ko‘rsatadi. Chizma mazkur 
o‘zgarmas sharoitlarda B ne’matlarini ishlab chiqarishni kamaytirish 
hisobigagina A ne’matlarni ishlab chiqarishni ko‘paytirish mumkin ekanligini 
ko‘rsatadi. Ayni vaqtda mavjud resurslardan eng yuqori natija bilan to‘liq 
foydalanilsa, iqtisodiyot samarali ishlaydi. Bu ishlab chiqarish imkoniyatlari 
chizmasidagi nuqtalar samarali ishlab chiqarishni aks ettirishini anglatadi. 
Ishlab chiqarish imkoniyatlari chegarasidan pastdagi nuqtalar (Masalan, 
S nuqtasi) iqtisodiyot samarasiz ishlayotganligini ko‘rsatadi, basharti, 
masalan, faqat B
2
va A
1
ne’matlari ishlab chiqarilayotgan bo‘lsa, yangi 
texnoloiyalarga o‘tish ishlab chiqarish imkoniyatlarining egri chizig‘i (shtrixli 
chiziq) yuqoriga qarab siljiyotganini anglatadi, bu berilgan cheklanishlar bilan 
A va B ne’matlarni ko‘proq miqdorda ishlab chiqarish imkonini beradi. Shu 
bilan birga, resurslar ishlab chiqarish kombinatsiyasining va ishlab 
chiqarilayotgan mahsulot tegishli tarkibining ko‘pdan-ko‘p muqobil 
variantlari mavjud. 
 
3.4. Ishlab chiqarish 
Ishlab chiqarish jarayonida mahsulotlarni yaratish uchun resurslardan 
(mehnat, ishlab chiqarish vositalari, texnologiyalar, yerdan) foydalaniladi. 
Resurslar ishlab chiqarish jarayonida ishlab chiqarish omillari yoki mahsulot 
yaratish omillari vazifasini o‘taydi. Odam resurslari mehnat qobiliyatlari 
С 
Б 
Б
1 
Б
2 
А
1
А
2
А 

---

92 
(ya’ni ishchi kuchi) bilan birga ishlab chiqarish jarayonida mehnat sifatida 
namoyon bo‘ladi. Tabiat resurslari va ulardan olinadigan materiallar mehnat 
ashyolari vazifasini o‘taydi, odamlar faoliyati aynan ana shu ashyolarni 
o‘zgartirishga yo‘naltirilgan bo‘ladi. Va nihoyat, inson faoliyati natijasida 
to‘plangan resurslar mehnat vositalari vazifasini o‘taydi, odam mehnat 
jarayonida ana shu vositalar ko‘magida mehnat ashyolariga ta’sir o‘tkazadi. 
Mehnat vositalari bilan mehnat ashyolari birgalikda ishlab chiqarish