H. P. Abdulqosimov O‘zmu iqtisodiyot nazariyasi kafedrasi

 
3.5. Taqsimot 
Taqsimot – bu iqtisodiy faoliyat qatnashchilarining iste’moliga kelib 
tushuvchi mahsulot ulushi va hajmini belgilashdir. Taqsimotning jamiyatdagi 
oli barchaga ayon. Ne’matlarning adolatsiz taqsimlanishi sababli ba’zan 
jamiyatda ijtimoiy keskinliklar kelib chikishi, tadbirkorlik bilan faol 
shug‘ullanishga da’vat etuvchi omillar o‘z ahamiyatini yuqotishi mumkin. 
Shuning uchun taqsimot muammolari hamisha iqtisodiyot nazariyasining 
diqqat markazida bo‘lib kelgani tasodifiy emas.
Tor ma’nodagi taqsimot (mahsulot taqsimoti) bilan keng ma’nodagi 
tahsimotini (ishlab chiqarish shartlari va omillari) bir-biridan farqlash kerak. 
Mahsulot taqsimoti ma’lum darajada ishlab chiqarish omillarining ishlab 
chiqarish sub’ektlari o‘rtasida qanday taqsimlanganiga, ya’ni ularga egalikka 
bog‘liq. Masalan, aksiyalar nazorat paketining egasi, odatda, nafaqat kattaroq 
iqtisodiy hokimiyatga, shu bilan birga, daromadning mumayroq, qismini olish 
huquqiga ega bo‘ladi. Ishlab chiqarish omillariga egalikdagi ulush bilan 
olinadigan daromadlar o‘rtasidagi aloqa amaliyotda unchalik sodda emas, u 
pirovard oqibatda, turli-tuman ko‘rinishlarda namoyon bo‘ladi. 

---

94 
Birlamchi taqsimot bilan ikkilamchi taqsimotni yoki qayta taqsimotni 
bir-biridan farqlashadi. Ishlab chiqarilgan mahsulot, olingan daromad, odatda, 
iqtisodiy faoliyatning turli sub’ektlari: korxona va davlat; xodimlar va mulk 
egalari; davlat va mintaqalar tariqasida qayta taksimlanishi lozim. Natijada, 
taqsimot va qayta taqsimotning juda murakkab va qarama-qarshi tizimi 
vujudga keladi. Mazkur tizim mukammal ko‘rinishida iqtisodiyot 
samaradorligiiiig o‘sishiga va mazkur iqtisodiy tizimda ijtimoiy adolat qaror 
topishiga xizmat qilishi zarur. Ayirboshlov iqtisodiy faoliyat sub’ektlariga 
yetkazib beradi. Ishlab chikarishning o‘zidagi faoliyat ayirboshlovini