H. T. Avezov, sh sh. Xudoyberdiyev

Tayanch iboralar 
Dispers sistema. Dispers faza. Dispers muhit. Disperslik darajasi. 
Geterogenlik. Kolloid holat. Kolloid sistemalarning sinflari. Liofil yoki gidrofil,
liofob yoki gidrofob zollar. 
Savol va topshiriqlar. 
1. Kolloid sistemalar qatorga nimalar kiradi? 
2. Kolloid kimyoning mazmuni va ahamiyati nimadan iborat?
3. Dispers sistemalar necha sinflarga bo’linadi? 
4. Zol, dispers faza, dispersion muhit nima?

Adabiyotlar 
1. Axmedov K. S., Raximov X.R. Kolloid ximiya. – Toshkent, - 
O’zbekiston,- 1992, 3-12 betlar.
2. Fridrixsberg D. A. Kurs kolloidnoy ximii. – L: Ximiya. – 1984, - s. 7-17. 


II – Ma’ruza 
KOLLOID SISTEMALARNI OLISH VA TOZALASH USULLARI 
Reja

1. Kolloid sistemalarni olish usullari:

a) dispergatsion usul 
b) kondensatsion usul.
2. Kolloid sistemalarni tozalash usullari: 
a) dializ
b) ul’tradializ 
v) elektrodializ.
Kolloid sistemalarni olish uchun ikkita bir-biriga qarama-qarshi yo’llar
bilan hosil qilish mumkin: birinchisi – yirik zarrachalarni maydalashdan, ikkinchisi
– modda atomlari va molekulalari Van-Der-Vaal’s kuchlari ta’sirida birlashib, 

---

---

9
agregatlarga aylantirish. Birinchi usul dispergatsion, ikkinchisi – kondensatsion 

usullari deb aytiladi. Kolloid sistemalarda dispers faza zarrachalarining o’lchamlari

1 nm dan to 100nm gacha bo;lishi kerak. Zarrachalarning o’lchami ana shunday 
bo’lgan suyuq kolloid sistemani dispergatsion usul bilan hosil qilishning ikkita
sharti bor – birinchidan, dispers faza moddasi shu dispersion muhitda mumkin 
qadar kam eruvchan bo’lishi lozim; ikkinchidan – sistemaga dispers faza va
dispersion muhitdan tashqari yana uchinchi modda bo’lishi kerak. Bu modda 
kolloid zarrachalar sirtiga yutilib, dispers faza bilan dispersion muhit zarrachalari
o’rtasida mustahkam bog’lanishni vujudga keltiradi. Kolloid eritmalarni barqaror 
qiladigan moddalar – stabilizator deyiladi. Dispergatsion usulda kolloid eritmalar
hosil qilish uchun qattiq jism stabilizator bilan birga kukun qilib maydalaniladi 
yoki elektr, yoxud ul’tratovush yordami bilan suyuqlik ichida kukunga
aylantiriladi.