Hadisni musalsal darajada yetib kelishi

‘zingizga kelayotgan zararni bartaraf etishga harakat qilasiz.
Zararni daf qilish degan qoida qasos va jazolarga tegishli emas, zarar 
keltirmaslik kerak deb jinoyatchiga ham erkinlik berilmaydi. Masalan 
kimdur bir odamni ursa ikkinchi odamni ham urishga haqqi bor, kechib 
yuborsa yaxshi, lekin qo ‘yib bersa hamma urib qochadigan bo ‘ladi. 
Quronda aytiladiki: “Qasosda sizlarga hayot bor”. Toki ikkinchi odam o 
‘ziga qasos qaytishidan qo ‘rqib, o ‘zi zulm qilishdan tiyilsin.
Islomni buyruq, qaytariqlarida ham zarar yo ‘q, chunki islomni 
shiorlaridan biri zarar yo ‘q, zarar yetkazish yo ‘q. Islomni buyruqlari 
insonni moliga, joniga zarar kelayotgan vaqtda chekinaveradi. Inson namoz 
tikka turib o ‘qishga quvvati yetmasa o ‘tirib o ‘qiydi, muhimi ibodatda 
bardavom bo ‘ladi. Ya’ni zarurat yuzasidan paydo bo ‘lgan holatda shariat 
insonga gunohkor bo ‘ladi demaydi. Aksincha hadislarda kelgan, kim sog ‘-
salomatligida namozni butun o ‘qib yurib, bemor bo ‘lganida chala o ‘qib 
qolsa ya’ni rukn, amallarini yaxshi bajara olmay qolsa yoki sog ‘ligida 
jamoatga qatnar edi, kasal bo ‘lib jamoatga chiqaolmay qolsa Alloh Taolo 
farishtalarga aytadiki, “Bu bandam sog ‘ligida mana shu ibodatlarni to ‘liq 
qilar edi, jamoatga chiqar edi, uyda o ‘qiganiga ham jamoatni savobini 
yozinglar, sog ‘ bo ‘lsa sajda qilar edi, sajda qildi deb yozinglar” deb aytadi. 
Islomda man qilingan narsalarni birontasi manfaatni to ‘sish uchun emas, 
aksincha zararni bartaraf etish uchun. Imom Ahmad musnadda keltiradi, 
ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu 

---

60 
alayhi vasallamga savol berishdi, ey Allohning Rasuli eng yaxshi dindorlik