Хажибакиев шухрат хужаёрович

ўзгариши²¹⁴

	1990 й.		2019 й.		1990 й. /2009 й., фоиз ҳисобида
	Млн. тонна	Жамига нисбатан улуши, фоиз ҳисобида	Млн. тонна	Жамига нисбатан улуши, фоиз ҳисобида
Жаҳон	21331,5	100,0	34169,0	100,0	160,2
ИҲТТ	11653,4	54,6	12012,0	35,2	103,3
АҚШ	4969,6	23,3	4964,7	14,5	100,3
Европа Иттифоқи	4419,8	20,7	3330,4	9,7	-24,6
Япония	1090,0	5,1	1123,1	3,3	103,0
Германия	1003,8	4,7	683,8	2,0	-31,9
Корея Республикаси	235,4	1,1	638,6	1,9	271,3
Буюк Британия	595,2	2,8	387,1	1,1	-35,0
Италия	396,8	1,9	325,4	1,0	-18,0
Франция	367,2	1,7	299,2	0,9	-18,5
Испания	214,6	1,0	278,5	0,8	-29,8

ИҲТТ мамлакатларида бирламчи энергия истеъмоли таркибида жиддий ўзгаришлар содир бўлди. Жумладан, 2009-2019 йилларда бирламчи энергия истеъмоли таркибида кўмир ва атом энергияси улуши тегишлича 19,5%дан 13,8%га ва 9,5%дан 7,6%га қисқариб, тикланадиган энергия манбалари улуши 2,0%дан 7,2%гача ошди (8.1.2-расм). Бу даврда ИҲТТ мамлакатларида муқобил энергия манбалари ҳисобидан ишлаб чиқарилган электрэнергия

²¹⁴ BP Statistical Review of World Energy 2020 маълумотлари асосида тузилган.
миқдори 3,3 мартага ошиб, 1616,8 ТВт-соатга тенглашди. Хусусан, 2019 йилда электрэнергия ишлаб чиқариш таркибида жами тикланадиган энергия манбалари улуши 14,6%ни, шундан шамол энергиясининг улуши 7,6% ва қуёш энергияси улуши 3,5%ни ташкил этди (8.1.3-расм).

8.1.2-расм. ИҲТТ мамлакатларида
бирламчи энергия истеъмоли таркибининг ўзгариши, %.²¹⁵
8.1.3-расм. ИҲТТ мамлакатларида
электрэнергия ишлаб чиқариш манбалари таркиби, 2019 й.²¹⁶

Бозор муносабатлари ривожланган мамлакатларда иқтисодиётни “яшил иқтисодиёт” тамойиллари асосида ривожлантиришга ўтказишнинг муҳим жиҳати янги технологиялар бўйича етакчи мавқени сақлаб қолишга интилиш ҳисобланади. Саноатнинг экологик тармоқлари, экологик соф технологиялар ривожланган мамлакатлар иқтисодиётининг ажралмас қисмига айланиб бормоқда. Жаҳондаги экологик соф технологиялар бозорининг 1/3 қисми ЕИ ҳиссасига тўғри келади. Халқаро патент ташкилоти маълумотларига кўра, 2010–2019 йилларда тикланадиган энергия соҳасида олинган жами патентлар сони бўйича Япония, геотермал энергия соҳасида АҚШ, шамол энергияси бўйича эса Дания етакчилик қилмоқда (8.1.3-жадвал).

Бозор муносабатлари ривожланган мамлакатларда тикланадиган энергия манбаларини ўзлаштириш учун сарфланаётган инвестициялар бошқа қазиб чиқариладиган ёқилғи турларига сарфланган инвестицияларга нисбатан юқори даромдлиликка эга бўлиб бормоқда. Халқаро энергетика агентлиги ва Лондан империя коллежи мутахассислари тадқиқотларига кўра Германия ва Францияда тикланадиган энергия манбаларини ўзлаштириш учун беш йил ичида сарфланган инвестицияларнинг даромадлилик даражаси 178,7%ни ташкил этгани ҳолда қазиб чиқариладиган ёқилғи турларига сарфланган инвестицияларда ушбу кўрсаткич 20,7%га паст бўлган. Буюк Британияда “яшил энергетика”га йўналтирилган инвестицияларнинг даромадлилик даражаси 75,4%га, АҚШда 200,3% бўлгани ҳолда, анъанавий ёқилғи турларига


²¹⁵ BP Statistical Review of World Energy 2020 маълумотлари асосида тузилган.
²¹⁶ BP Statistical Review of World Energy 2020 маълумотлари асосида тузилган.

сарфланган инвестицияларнинг даромадлилик даражаси мос равишда 8,8 ва 97,2%га тенг бўлган²¹⁷.
8.1.3-жадвал