Hakamlik sudlari to'g'risida
Tomonlarning muhrlari va imzolari
dis
- Bu sahifa navigatsiya:
- 14-modda. Arizachiga qoyiladigan talablar
| Tomonlarning muhrlari va imzolari
|
|
|
3-BOB. ARBITRLAR.
ARBITRAJ TRIBUNALINING TARKIBI
14-modda. Arizachiga qo'yiladigan talablar
15-modda. Hakamlik sudi tarkibini shakllantirish
16-modda. Arizachining da'vosi
17-modda. Arizachini barbod qilish tartibi
18-modda. Arizachining vakolatlarini bekor qilish
19-modda. Arizachining o'rniga
14-modda. Arizachiga qo'yiladigan talablar
Nizoning tarafkashliksiz hal etilishini taʼminlashga qodir boʻlgan, nizoning natijasiga bevosita yoki bilvosita qiziqmagan, arbitraj shartnomasi taraflaridan mustaqil boʻlgan va arizachining vazifalarini bajarishga rozilik bergan Oʻzbekiston Respublikasining fuqarosi arizachi etib saylanishi (tayinlanishi) mumkin.
Nizoni yolg'iz o'zi hal qilgan arizachi oliy yuridik ma'lumotga ega bo'lishi kerak. Nizoning kollegial hal etilishida arbitraj sudining raisi oliy yuridik ma'lumotga ega bo'lishi kerak.
Arizachi uchun malaka talablari arbitraj shartnomasi taraflari tomonidan toʻgʻridan-toʻgʻri kelishilishi yoki doimiy arbitraj tribunali qoidalari bilan belgilanishi mumkin.
Arizachi bo'lmasligi mumkin:
yuridik imkoniyati cheklanganligini yoki qobiliyatsizligini tan olish to'g'risida qonuniy kuchga kirgan sud qarori mavjud bo'lgan shaxs;
sodir etilgan jinoyat uchun ayblov eʼlon qilingan yoki tushunarsiz javobgarlikka tortilgan shaxs;
sudya, advokat, notarius, tergovchi, prokuror yoki boshqa huquqni muhofaza qiluvchi organ xodimi sifatida vakolatlari uning kasbiy faoliyatiga mos kelmaydigan xatti-harakatlar sodir etganligi uchun qonun hujjatlarida belgilangan tartibda tugatilgan shaxs;
qonun bilan belgilangan rasmiy maqomiga ko'ra arizachi etib saylanmasligi (tayinlanishi) mumkin bo'lgan shaxs.
Qonunning sharhlangan maqolasida arizachining nomzodiga qoʻyiladigan talablar mavjud boʻlib, aslida ikki boʻlimdan iborat. Birinchi bo'limga bir-uch qism kiritilgan bo'lib, unda arizachi bajarishi lozim bo'lgan talablar to'g'ridan-to'g'ri belgilab qo'yilgan. 4-7 qismlarni o'z ichiga olgan ikkinchi bo'limda arizachining vazifalarini bajarishga to'sqinlik qiluvchi shartlar mavjud. Sharhlangan maqolani amalda qo'llashda shuni yodda tutish kerakki, u arizachining nomzodiga qo'yiladigan talablarning to'liq ro'yxatini qonunchilikda tuzatadi. Hakamlik sudining taraflari, ya'ni doimiy arbitraj tribunali qo'shimcha ravishda, uchinchi qismga muvofiq, faqat arizachining malakasiga qo'yiladigan talablarni kiritishi mumkin. Boshqa barcha daʼvolar majburiy boʻlib, na arbitraj ishlari taraflarini, na arbitraj tribunalning oʻzini oʻzgartirib boʻlmaydi.
Sharhlangan maqolaning birinchi qismiga muvofiq, faqat yigirma besh yoshdan kichik bo'lmagan O'zbekiston Respublikasining fuqarolari, ya'ni jismoniy shaxslar arizachi sifatida saylanadi (va San'at. 15 va Doimiy arbitraj sudining qoidalari bilan ta'minlangan hollarda- tayinlanadi). Shunday qilib, yuridik shaxslar o'z vakillariga bunday vakolatlarni berish orqali amaldagi qonunchilikka muvofiq arizachi sifatida harakat qila olmaydilar. Arizachi tomonidan saylangan yoki tayinlangan shaxs bahsli huquqiy munosabatlarning tarafkashliksiz hal etilishini taʼminlay olishi kerak. Arizachi koʻrib chiqilayotgan ishning natijasi bilan bevosita yoki bilvosita qiziqmasligi, bahsli huquqiy munosabatlar taraflaridan ham moddiy, ham rasmiy ravishda mustaqil boʻlishi kerak.
Bundan tashqari, sharhlangan qismda arizachi tomonidan saylangan yoki tayinlangan fuqaro bunday vazifalarni bajarishga rozilik berishi kerak bo'lgan muhim talab mavjud. Ko'rinadiki, ushbu rozilik fuqaroni arizachi sifatida saylash (tayinlash) vaqtida har bir aniq holatda oddiy yozma shaklda ifodalanishi va ko'rib chiqilayotgan ish materiallariga ilova qilinishi kerak. Taxmin qilish mumkinki, doimiy arbitraj sudida, ushbu hakamlik sudining arizachilari ro'yxatidan arizachini saylashda (tayinlashda) ariza beruvchidan qo'shimcha yozma rozilik talab qilinmasligi mumkin, chunki u bir vaqtning o'zida ushbu ro'yxatga kiritilishiga rozilik bergan. Biroq, arizachilar ro'yxatiga doimiy arbitraj tribunali kiritilishiga rozilik fakti, bizning fikrimizcha, keng talqin qilinishi mumkin emas va arizachilar uchun bunday nomzodni muayyan ish bo'yicha arizachining vazifalarini bajarishni rad etish imkoniyatidan mahrum qilmasligi kerak. Arizachi vazifasini bajarish uchun nomzodning yozma roziligini so'rash unga rasman rozi bo'lish imkoniyatini beradi yoki agar sharhlangan maqolada ko'rsatilgan asoslar mavjud bo'lsa, o'zini orqaga qaytarish imkoniyatini beradi.
Sharhlangan maqolaning ikkinchi qismida arizachining nomzodi uchun tubdan yangi va muhim talab - yuridik (va nafaqat huquqiy, balki faqat oliy) ta'lim mavjudligi mavjud. Ushbu mezonning joriy etilishi arbitraj tribunalining qarorini bekor qilish asoslari, shuningdek, qonunning 47 va 53-moddalariga muvofiq uning ijrosi uchun majburiy buyruq chiqarish rad etilganligi protsessual qoidalarning buzilishi holatlari boʻlib koʻrinadi, qaysi maxsus yuridik taʼlim talab qilinishiga toʻgʻri rioya qilish holatlaridir. Shunday qilib, amaldagi qonunchilikka muvofiq, ishni yolg'iz o'zi ko'rib chiqadigan arizachi oliy yuridik ma'lumotga ega bo'lishi kerak. Ishni kollegial ko'rib chiqish holatida bunday talab arbitraj tribunali raisiga nisbatan ham qo'llaniladi.
Ushbu maqolaning to'rtinchi qismining ikkinchi yoki to'rtinchi qismlarining paragraflarida nogironlar orasidan arizachilarni tanlash (tayinlash) taqiqlanadigan asoslar ko'rsatilgan, sudlangan, yoki obro'siz sobiq huquq-tartibot xodimlari, hakamlar, va boshqalar. Bu asoslar aniq va tushunarli aniqlanadi, lekin shaxslar toifasi bilan (to'rtinchi qismi beshinchi band), kim rasmiy maqomiga muvofiq, arizachi bo'lishi mumkin emas, masalani hal qilish ancha qiyin. O'zbekiston Respublikasining qonunlariga muvofiq ilmiy-pedagogik faoliyatdan tashqari deputatlar, sudyalar, prokurorlar, davlat boshqaruvi organlarining mansabdor shaxslari tashabbuskorlik yoki boshqa faoliyat bilan shug'ullanishi mumkin emas. Qiyinchilik shundaki, respublika qonunchiligida "Jismoniy shaxslar to'g'risida"gi qonun yo'qligi sababli, arizachi bo'lish taqiqlangan davlat amaldorining holatini aniqlash juda qiyin. Vazir va boshqa yirik amaldorlar o'z lavozimlari tufayli arizachi sifatida ish ko'rmasliklari kerakligi aniq, ammo past lavozimdagi mansabdor shaxslar (kotib, mutaxassis va boshqalar) arizachi vazifasini bajarishi mumkin. Ammo bu Qonunning oʻzi mantigʻiga koʻra. Ammo uni boshqacha talqin qilish mumkin, chunki ushbu maqolaning toʻrtinchi qismining beshinchi xatboshisi noaniq boʻlib, turli izohlarga sabab boʻlishi mumkin. Xulosa qilib shuni ta'kidlash kerakki, bizning fikrimizcha, fuqaroni arizachi etib saylash (tayinlash) chog'ida, ikkinchisi, nizoli huquqiy munosabatlarni hal etish bo'yicha vazifalarni bajarishga rozilik berayotganda, uning sharhlangan paragraflarga muvofiq arizachining vazifalarini bajarishiga to'sqinlik qiladigan hech qanday asoslari yo'qligini ma'lum qilishi kerak. Agar shunday asoslar mavjud bo'lsa, arizachilarga murojaat etuvchi o'zini o'zi rad etishga majburdir.
Download 0.77 Mb.
Do'stlaringiz bilan baham:
