Konspekt “to be”

KONSPEKT
“TO BE”

1.TO BE yordamchi fe’li o’zbek tiliga “bo’lmoq”, “sanalmoq”,”-dir” deya tarjima qilinadi(ko’pincha tarjima qilinmasligi ham mumkin).Hozirgi zamonda 3 ta shakli bor: am, is are.
Am- 1-shaxs birlik.
Is- 2-shaxs birlik.
Are- 3-shaxs ko’plik.

	POSITIVE	NEGATIVE
I	AM	Am not (amn’t)
HE,SHE,IT	IS	Isnot (isn’t)
THEY,WE,YOU	ARE	Arenot (aren’t)

QUESTION AM –I? IS-HE,SHE,IT? ARE-THEY,YOU,WE?

QISQA JAVOBLAR.
YES , I am . NO, I amn’t.
YES, he,she,it is . NO, he,she,it isn’t.
YES, we,you,they are . NO , we,you,they aren’t.
MAXSUS SAVOLLAR YASASH.
Maxsus so’roq gaplarni yasash uchun WHERE..?, WHEN..?, WHAT.?,WHO..?HOW..?WHY..?kabi so’roq olmoshlari so’roq gap boshida keladi.
What am I
Who is she
When is he object ?
Why are they
TO BE ko’makchi fe’li o’zbek tilidagi OT-KESIM eslatadi.Ya’ni gapda kesim vazifasida keladi, so’z turkumida fe’ldan boshqa so’z turkumlari bilan ifodalanadi(ot/olmosh/ravish/sifat/son…)
I am a doctor. Men doktorman.
He is in the room. U xonadadir.
5+5 is10 5+5=10(dir)
Tom is clever. Tom aqllidir.
Are you tired? Charchadizmi?
Are you hungry? Ochmisiz?
Kesimni topish uchun quyidagi so’roqlar gapning ichiga tashlanadi.
1.Kimdir?Nimadir?Qayerdir?Qandaydir?Qanchadir?Qaysidir?Qayerdadir?...
2.Nima qil(di?gan?yapti?moqchi…?)
IZOH:Kesimning 1 raqamdagi so’roqlariga javob bo’lsa,demak ana shu kesim.Ingliz tilida TO BE fe’li bilan yasaladi.
MASALAN:
Nodir va Akmal xonadadir. –Nodir va Akmal are in the room.
Zeboning kitobi qora. –Zebo’s book is black.
Egasi topish uchun KIM?NIMA?QAYER?so’roqlaridan mos topilgan kesimga beriladi va gapda ega topib olinadi.Shaxs tushunchasi egaga tegishli bo’lgan tushuncha.Tilda 3ta shaxs birlik va ko’plik mavjud.

1-shaxs (bu gapiruvchi,ya’ni”men-I”).
2-shaxs(bu eshituvchi, ya’ni “sen-you”).
3-shaxs(bu o’zga, eshituvchi ya’ni “u-he,she,it”).
ESLATMA!!!
1.Odatda hamma jonsiz narsalar va hayvonlar 3-shaxs hisoblanadi.
2.Eganing qaysi shaxsda (birlik va ko’plik)ligini aniqlash uchun “men,sen, u,biz, siz, ular” olmoshlari bilan almashtirib ko’riladi.
3.Gapni so’roqqa aylantirish uchun TO BE ning mos shakli egadan oldinda ishlatiladi.
4.Gapni inkorga aylantirish uchun esa “NOT” yuklamasi TO BE ning mos shakliga qo’shiladi.

THE PRESENT CONTINUOUS.
AM
S IS VERB + ING. –DARAK SHAKLI.
ARE
AM
S IS NOT + VERB + ING. – INKOR SHAKLI.
ARE
AM
IS S + VERB + ING ? - SO’ROQ SHAKLI.
ARE
KEY WORDS- SIGNAL SO’ZLAR.
1.Now, at the moment, LOOK! LISTEN!HURRY UP! TSH!, in this days,at this time, all the time, for the time being.
2.Always, continually, constantly, forever- tartibsiz ish- harakatlar uchun.
ESLATMA!!!
Hamma zamonlarning so’roq va inkor shakllarini yasash yuqorida ko’rsatilgan formula bo’yicha yasaladi, ya’ni kerakli zamonning ko’makchi fe’llaridan foydalaniladi. Masalan, Shall I play football?(futbol o’ynayolamanmi?)
ISHLATILISHI.

1. 
   Ish-harakat aynan gapirilayotgan paytda davom etayotgan bo’ladi va hali tugallanmagan bo’ladi.O’zbek tilida “yap”, “moqda” qo’shimchasi bilan qiyoslasak bo’ladi.
   

-I am reading the book with my friends. (Men do’stlarim bilan kitob o’qiyapman.)
- Is he listening to the radio? (U radio tinglayaptimi?)
-They are having dinner around the table(Ular stol atrofida ovqatlanishyapti.)