Hakamlik sudlari to'g'risida

2-modda. Hakamlik sudining qonuni


Hakamlik sudlari to'g'risidagi qonun ushbu Qonun va boshqa qonun hujjatlaridan iborat.
Agar O'zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida hakamlik sudlari to'g'risidagi O'zbekiston Respublikasi qonunchiligida ko'zda tutilganidan boshqacha qoidalar o'rnatilgan bo'lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo'llaniladi.

Hakamlik sudlari to'g'risidagi qonun O'zbekiston Respublikasi arbitraj sudlarining tashkil etilishi va faoliyati tartibini tartibga soluvchi asosiy huquqiy akt hisoblanadi. Shu bilan birga, hakamlik sudlari va arbitraj to'g'risidagi qonun hujjatlari arbitrajning ayrim masalalarini tartibga soluvchi boshqa qonun hujjatlaridan hamda O'zbekiston Respublikasi hududida hakamlik sudlari tomonidan qabul qilingan qarorlarni ijro etish tartibidan iborat. Shunday qilib, O'zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksining San'at. 9-moddasiga muvofiq, fuqarolar va yuridik shaxslar o'z xohishlariga ko'ra fuqarolik huquqlarini, shu jumladan ularni himoya qilish huquqini o'z zimmasiga oladilar. Kodeksning ushbu moddasiga asoslanib, nizo sub'ektlari o'z manfaatlarini himoya qilish uchun qaysi sudga murojaat qilishlari kerakligini hal qilish huquqiga ega - davlatga yoki arbitrajga.

Sanʼat. O'zbekiston Respublikasining Fuqarolik kodeksining 10 tasida fuqarolik huquqlarini himoya qilish protsessual qonun hujjatlari yoki shartnoma, sud, iqtisodiy sud yoki arbitraj sudi tomonidan o'rnatilgan ishlarning yurisdiksiyasiga muvofiq amalga oshirilishi belgilangan.
Agar taraflar nizoning arbitraj sudiga taqdim etish toʻgʻrisida bitim (kelishuv) tuzsa, u holda OʻzR Fuqarolik protsessual kodeksining 100-moddasiga koʻra, fuqarolik sudi ish boʻyicha ishlarni toʻxtatadi yoki Oʻzbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 152-moddasiga koʻra, daʼvo arizasini qabul qilishni rad etadi. Sanʼatda ham xuddi shunday qoidalar mavjud. COD RUzning 86, 88, 117 va Art. 25-moddasiga ko'ra, iqtisodiy sudning vakolati ostidagi nizo, qaror qabul qilishdan oldin, taraflarning kelishuvi bilan arbitraj sudiga ko'rsatilishi mumkin.
O'zbekiston Respublikasining "Sud hujjatlari va boshqa organlar hujjatlarini ijro etish to'g'risida"gi Qonunining 5-moddasiga asosan boshqa organlarning sud harakatlari va harakatlarini amalga oshirishdan kelib chiqadigan munosabatlarni tartibga soluvchi, hakamlik sudlarining qarorlari, chet el sudlari va hakamlik sudlari ijro etiladi. Bundan tashqari, aytilgan Qonunning 7-moddasiga ko'ra, majburiy hujjatlar orasida hakamlik sudlarining qarorlarini bajarish uchun sudlar tomonidan chiqarilgan ijro hujjatlari ham bor. Hakamlik sudlovining ayrim masalalari "Davlat bojlari to'g'risida"gi qonunda va boshqalarda hal qilinadi.
Arbitraj sudlari to'g'risidagi qonun boshqa qonun hujjatlariga nisbatan harakat qiladi, unda arbitrajga oid qoidalar mavjud, maxsus qonun sifatida. Bu vaziyat taniqli huquqiy printsipga - lex specialis derogat generaliga ta'sir ko'rsatadi (maxsus qonun umumiy qonunni bekor qiladi). Bu shuni anglatadiki, arbitrajni boshqaradigan barcha qonunlar ma'lum darajada Arbitraj to'g'risidagi qonunga muvofiq bo'lishi kerak. Ular o'rtasida ziddiyat mavjud bo'lgan taqdirda, ushbu huquqiy munosabatlarni tartibga soluvchi maxsus qonun sifatida hakamlik sudlari to'g'risidagi qonun normalari ustuvor bo'lib qoladi.
O'zbekiston 1958 yil 10 iyundagi "Chet el arbitraj mukofotlarini tan olish va ijro etish to'g'risida"gi Nyu-York konvensiyasiga rioya qilib, boshqa davlatlarning alohida hakamlik sudlari va hakamlik sudlarining hakamlik mukofotlarini tan oldi va ijro etdi. O'zbekiston Respublikasi tomonidan 1992 yil 20 martda Kiev shahrida imzolangan Iqtisodiy faoliyatni amalga oshirish bilan bog'liq nizolarni hal etish tartibi to'g'risidagi Bitim MDH a'zo-davlatlari vakolatli sudlarining qarorlarini tan olish va ijro etish majburiyatini oladi.
O'zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi preambleysiga muvofiq xalqaro huquqning umum e'tirof etilgan me'yorlari milliy qonunchilikka nisbatan ustunlik kasb etadi. Ushbu moddaning ikkinchi qismiga muvofiq, agar O'zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomasida arbitraj sudlari to'g'risidagi O'zbekiston Respublikasi qonunchiligida ko'zda tutilganidan boshqacha qoidalar o'rnatilgan bo'lsa, xalqaro shartnoma qoidalari qo'llaniladi. Shunday qilib, O'zbekiston Respublikasining xalqaro shartnomalari ichki qonunchilik normalaridan ustun qo'yildi.
Masalan, Art. 10-moddasida "hakamlik sudi nizolarni O'zbekiston Respublikasi qonunchiligiga asoslanib hal qiladi" deb belgilangan, ammo agar u O'zbekistonning Shveytsariya bilan xalqaro shartnomasida aniq tijoriy ishlar bo'yicha nizolar Shveytsariya qonunlariga binoan O'zbekiston hakamlik sudlarida ko'rib chiqilishi haqida yozilgan bo'lsa, xalqaro shartnomaning ushbu moddasi "Hakamlik sudlari to'g'risida"gi qonunga qaraganda ko'proq huquqiy kuchga ega bo'ladi. va ushbu nizolar Shveytsariya qonunlariga asosan O'zbekiston hakamlik sudlari tomonidan ko'rib chiqiladi.