Hakamlik sudlari to'g'risida

16-modda. Arizachining da'vosi


Arizachi ushbu Qonunning 14-moddasida koʻrsatilgan talablarga rioya etilmagan hollarda arbitraj ishi taraflari tomonidan shubha ostiga olinishi mumkin.
Arizachi sifatida ehtimoliy saylanishi (tayinlanishi) bilan bogʻliq holda murojaat qilingan shaxs oʻz daʼvosiga asos boʻladigan holatlar mavjudligi toʻgʻrisida arbitraj shartnomasi taraflarini xabardor qilishi shart. Agar bunday holatlar hakamlik sudlov jarayoni paytida yuzaga kelgan bo'lib, arizachi darhol hakamlik sudining taraflarini xabardor qiladi va o'zini o'zi qaytaradi.
Hakamlik sudining taraflari saylangan (tayinlangan) arizachiga uning da'vosi uchun asos bo'lgan holatlar arizachining ishdan bo'shatilishi (tayinlanishi) ortidan ularga ma'lum bo'lib qolgan taqdirdagina barbod qilishi mumkin.

Sharhlangan maqolaning birinchi qismi ma'n qiluvchi xususiyatga ega, chunki rad etish asoslari San'at tomonidan belgilanadi.

San'atda ko'rsatilgan arizachiga qo'yiladigan talablar. Qonunning 14 tasi tomonlarning kelishuvi bilan o'rnatilgan ta'lim va malakalar, taraflardan hakamlar mustaqilligi, nizoning tarafkashliksiz hal etilishini ta'minlash imkoniyati, ishning natijasiga bevosita yoki bilvosita qiziqishning yo'qligi va boshqalar bilan bog'liq. Shu bilan birga, nizoning tarafkashliksiz hal etilishini ta'minlash qobiliyatiga shubhalar paydo bo'lishi mumkin, masalan, arizachi ishda ishtirok etuvchi shaxsning yoki uning vakilining qarindoshi hisoblanadi. Qarindoshlik an'anaviy ravishda umumiy ajdodlardan bir kishining yoki turli xil shaxslarning kelib tushishiga va nikoh va oilaviy munosabatlarga asoslangan odamlar o'rtasidagi bog'lanish sifatida aniqlanadi. Qarindoshlar orasida bolalar, ota-onalar, o'gay ota-onalar, farzandlikka olinganlar, aka-ukalar, buvilar, nabiralar, turmush o'rtoqlar, amakilar, xaloyiqlar, o'gay onalar, o'gay ota-onalar, shuningdek, turmush o'rtog'ining yuqoridagi qarindoshlari ham bor. Shuni ta'kidlash kerakki, qarindoshlikning faqat fakti rad etish uchun asos emas. Shu sababdan rad etish mumkin va kerak qarindoshlik nizoning tarafkashliksiz hal etilishiga yo'l qo'ymagan, taraflardan biriga bevosita yoki bilvosita qiziqish yoki bog'liqlik mavjudligini aniqlagandagina qanoatlantirilsin. Hakamning tarafkashligiga shubha uygʻotadigan toʻgʻridan-toʻgʻri yoki bilvosita qiziqish yoki boshqa holatlar, masalan, hakamning nizo yoki uning vakiliga tarafga mehnat, tashkiliy yoki boshqa bogʻliqligi mavjudligini anglatadi. Arbitraj ishlari tomonlarning ishonchiga asoslanganligini hisobga olsak, hakamning tarafkashligiga nisbatan har qanday shubhalar daʼvogar foydasiga talqin qilinishi kerak.
Hakamga da'vogarlik qilishning yana bir asoslari ushbu Qonun bilan o'rnatilgan malaka talablariga, doimiy arbitraj sudining qoidalariga yoki taraflarning kelishuviga rioya qilmaslikdir. Masalan, ko'plab hakamlik sudlarining qoidalarida arizachining malakasi uchun qonun bilan belgilangan talablardan ko'ra qat'iy talablar qo'yiladi. Bu holda, hakamlik sudi qoidalariga yoki hakamlik malakasi taraflarining talablariga rioya qilmaslik, San'atning uchinchi qismi tufayli.
Ushbu maqola faqat hakamlik nomzodi San'at talablariga javob bermaydigan holatlarni o'z ichiga oladi. Qonunning 14 tasi, ya'ni nomzodlikka qo'yiladigan talablarning o'zi buziladi, lekin arizachining nomzodi ushbu talablarga javob beradigan ishlarni qamrab olmaydi, balki uning tayinlanishi (saylovi) Qonunga yoki arbitraj sudi qoidalariga zid ravishda amalga oshirilgan. (Masalan, barcha hakamlar hakamlari hakamlar hay'ati prezidenti tomonidan taraflarning roziligisiz tayinlanadi.)
Ushbu norma majburiydir va shuning uchun keng talqin qilish va San'atda ko'rsatilganidan boshqa asoslar qoidalari bilan joriy etilishiga yo'l qo'ymaydi. Shu sababli, Qonunda ko'rsatilmagan qiyinchilik uchun boshqa asoslarni nazarda tutuvchi Nizomning qoidalari haqiqiy emas.
Tomonlarga hakamlikka daʼvogarlik qilish huquqini berish katta darajada arbitraj ishning tarafkashligi va taraflarning tengligini kafolatlashga qaratilgan. Qonun bilan arizachilarning oʻzlariga ham, arbitraj ishlari taraflariga ham rad etish asoslarini nazorat qilish majburiyati yuklanadi. Art. 16 qiyinchilik uchun asoslarni oʻrnatgani sababli, qiyinchilik tugʻdirayotgan partiya uni motivatsiya qilishga majbur. Natijada, foydalanilmagan pul mablag'lari chiqarib tashlanadi. Shu bilan birga, sudyaning nizolarni hal qilishda ishtirok etishdan ozod qilinishi yoki o'zini o'zi tiklash to'g'risidagi arizaning mavjudligi degani emas. Ham voz kechish, ham o'z-o'zini inkor etish, recusal (o'z-o'zini qaytarish) uchun arizani ko'rib chiqish natijalariga ko'ra qoniqish (yoki norozilik) ga bo'ysunadi. Savol tug'iladi: agar sudyaning diskvalifikatsiyasi (o'zini o'zi rad etish) to'g'risidagi ariza qanoatlantirilmasa, bu qarorni bekor qilish yoki majburiy buyruq chiqarishdan bosh tortish uchun asoslarmi? Agar San'at. 14 talablari bajarilmasa, recusal (o'z-o'zini qayta tiklash) e'lon qilinganmi yoki yo'qmi, muhim emas. Yoki e'lon qilinganda, ammo qoniqarsiz qolganda, u holda San'at tufayli. 47, agar qarorni shubha ostiga olgan yoki uning chiqarilishiga e'tiroz bildirayotgan partiya ushbu holatlar mavjudligini isbotlasa, bu majburiy buyruqni (Qonunning 53-soni) chiqarishdan bosh tortish uchun asos bo'lib xizmat qilishi mumkin. Qiyinchilik tugʻilmaganligi yoki qiyinchilik (oʻz-oʻzini rad etish) rad etilgani ahamiyatli emas edi, chunki hakam oʻzini va uni koʻrib chiqayotgan shaxslar uni berishga majbur boʻlgan. Shunga ko'ra, ikkala taraf ham, birinchi navbatda, arbitraj tribunalning o'zi, должны заботиться о том, чтобы состав третейского суда полностью соответствовал требованиям настоящего Закона и соглашению сторон (включая правила постоянно действующего третейского суда).
Shuni ta'kidlash kerakki, hakamlik sudi tarkibini shakllantirishda hakamni tanlash huquqi va barbod qilish huquqi ziddiyatli bo'lishi mumkin. Ushbu mojaroga ushbu Moddaning uchinchi qismida ruxsat beriladi. Arizachini saylagan taraf oʻz daʼvosiga sabab boʻlayotgan holatlardan bexabar boʻlgan taqdirdagina unga qarshi chiqish huquqiga ega boʻladi. Biroq, agar u tanlov vaqtida ular haqida bilsa, unda u bekor qilishga haqqi yo'q. Garchi bu sudni hakamlik sudi qarorini bekor qilish tahdididan xalos qilishi mumkin emas, chunki sudyaning o'zi o'zini o'zi qaytarishi kerak edi. Bunday holatda vakolatli sud ushbu qoidabuzarlik ushbu sudyani tanlamagan partiyaga nisbatan qonunga xilof qaror qabul qilinishiga olib kelganmi yoki yo'qligini baholashi kerak bo'ladi.