Hakamlik sudlari to'g'risida

39-modda. Arbitraj tribunali qarorining shakli va mazmuni


Arbitraj tribunalining qarori yozma shaklda boʻladi va arbitraj tribunaliga aʼzo boʻlgan arizachilar, shu jumladan, ixtilofli fikrga ega boʻlgan arizachi tomonidan imzolanadi. Arizachining ixtilofli fikri hakamlik sudining qaroriga ilova qilinadi.
Arbitraj tribunalining qarorida quyidagilar koʻrsatiladi:
qaror qabul qilingan sana;
arbitraj joyi;
hakamlik sudi tarkibi;
hakamlik sudlari vakillarining familiyalari, familiyalari, ismi, otasining ismi, otasining familiyasi, yashash joyi, hakamlik sudining hal qiliishiga taraf bo'lgan shaxslar familiyasi, ismi, otasining ismi, ismi, otasining ismi;
hakamlik sudining vakolatlarini tasdiqlash;
da'vogarning da'volari va sudlanuvchining e'tirozlari, shuningdek ularning murojaatlari;
arbitraj tribunali tomonidan o'rnatilgan nizo holatlari, bu holatlar bo'yicha arbitraj tribunalining xulosalari asos bo'lgan dalillar, arbitraj tribunalni o'z qarorini qabul qilishda yo'l ko'rsatadigan qoidalar.
Qarorning operativ qismida har bir daʼvo qilingan daʼvoni qanoatlantirish yoki rad etish toʻgʻrisidagi arbitraj tribunalining xulosalari boʻlishi kerak. Qarorning operativ qismi nizoning arbitraj sudida hal etilishi bilan bog'liq xarajatlar miqdorini, ushbu xarajatlarni arbitraj ishlari taraflari o'rtasida taqsimlashni, zarur hollarda esa hal qiluv qarorini ijro etish muddati va tartibini ko'rsatadi.
Qaror qabul qilingandan keyin, arbitraj ishining har bir taraf oʻn kun ichida xizmat koʻrsatishi yoki qarorni yuborishi kerak.

Qonunda arbitraj tribunalining qarori shakliga 2 ta asosiy talab qoʻyiladi:

a) qonuniy ta'sirlarning ahamiyati, arbitraj tribunali tomonidan o'rnatilgan faktlarni aniq qayd etish va ularga tegishli huquqiy baho berish zarurati tufayli qarorning yozma ravishda bayon etilishi;
b) nizo koʻrib chiqqan arbitraj tribunaliga aʼzo boʻlgan arizachilar, shu jumladan ish boʻyicha ixtilofli fikrga ega boʻlgan shaxslar tomonidan hal qiluv qarorini imzolash.
Allaqachon ta'kidlanganidek, agar arizachi arbitraj tribunalining qaroriga rozi bo'lmasa, u hali ham uni imzolashi kerak, alohida hujjatda uning kelishmovchiligi sabablari bilan ixtilofli fikrni belgilashi kerak. Garchi Qonun ixtilofli fikr nusxalarini taraflarga yuborishni talab qilmasa-da, taraflarga ixtilofli fikr nusxalarini mukofot bilan birgalikda arbitraj ishlariga yuborish tavsiya etiladi.
Hakamlik sudi qarorining ijro etilishida noaniqlik va nizolarning oldini olish uchun san'at normalari hisobga olingan holda qaror matnini yozishda ma'lum bir mantiqiy yondashuvdan foydalanish zarur. O'zbekiston Respublikasi Fuqarolik protsessual kodeksining 206-moddasi. 138-sonli RUzning COD-sining sud qarori kirish, tavsiflovchi, motivatsion va operativ qismlardan iborat ekanligini aniqlaydi.
Qonun arbitraj tribunali qarorining mazmunini uning umumiy qabul qilingan qismlariga bo'lmasdan o'zboshimchalik bilan bayon etishga imkon beradi va talablarni faqat operativ qismining mazmuniga qo'yadi. Biroq, shunga qaramay, sud qarorlarini yozishning mavjud amaliyotiga asoslanib, biz arbitraj tribunalining qaroriga kiritish uchun kerakli bo'lgan zarur ma'lumotlar ro'yxatini beramiz.
Tanishuv qismiga arbitraj tribunalining nomi, hal qiluv qarorining sanasi va joyi, sud tarkibi, ishda ishtirok etuvchi shaxslarning o'z vakolatlarini ko'rsatuvchi nomi, nizo mavzusi kiradi. Bu erda shuni yodda tutish kerakki, qaror qabul qilingan sana sud majlisida uning e'lon qilingan kuni hisoblanadi, agar sud majlisida operativ qism e'lon qilingan bo'lsa ham, ushbu sana qarorga qo'yiladi.
Qarorning tavsiflovchi qismida da'vo arizasining foydasi, unga javob berish, ishda ishtirok etgan shaxslarning boshqa tushuntirishlari, bayonotlari va murojaatlari to'g'risidagi xulosa mavjud. Shunday qilib, arbitraj tribunali qarorining tavsiflovchi qismi tomonlarning da'volarini ko'rsatadi, ularning da'volari yoki himoyalarini qo'llab-quvvatlash uchun berilgan holatlarni ko'rsatadi.
Hakamlik sudining qarorining asosini sud xulosalarining faktik va qonuniy asoslanishi bo'lgan mulohaza qismi tashkil etadi. Motivatsiya arbitraj tribunalining argumentlaridir, shuning uchun qaror matnida sabablarni taqdim etish arbitraj tribunalining aniq va ishonchli xulosalariga olib kelishi kerak.
Hal qiluv qarorining asosi sudning daʼvo arizasi asosidagi faktlar (daʼvoga qarshi daʼvolar, nizo mavzusi boʻyicha mustaqil daʼvo qilayotgan uchinchi shaxslarning daʼvolari), daʼvoga boʻlgan eʼtirozlarning asosi boʻlgan faktlar va arbitraj sudi tomonidan ushbu ishni hal etish uchun zarur deb tan olingan boshqa faktlar toʻgʻrisidagi ajrimlari asosida amalga oshiriladi.
Mulohaza qismida arbitraj tribunal qaror uchun qonuniy asos beradi, unga yoʻl koʻrsatgan protsessual qonunchilik qoidalari va ishni hal qilishda qoʻllaniladigan tub qonunni koʻrsatadi.
Mulohaza qismida arbitraj tribunali tomonidan o'rnatilgan faktik holatlarning ko'rsatkichi, arbitraj tribunali o'rnatilgan holatlarning mavjudligini asoslovchi dalillarning tahlili, jarayon ishtirokchilarining dalillari qabul qilinmagan dalillar tahlili, shuningdek tomonlarning huquqiy munosabatlarini belgilash va ularning huquqiy layoqati ko'rsatilishi lozim.
Arbitraj tribunali qarorining operativ qismida Qonunning sharhlangan maqolasida har bir da'vo qilingan da'voni qanoatlantirish yoki rad etish to'g'risidagi arizachi tribunalning xulosalarini kiritish, nizoning hal etilishi bilan bog'liq xarajatlar miqdorini arbitraj sudida ko'rsatish, bu xarajatlarni arbitraj ishlari taraflari o'rtasida taqsimlash va zarur bo'lsa, hal qiluv qarorini ijro etish muddati va tartibi ko'rsatish majburiyatini oladi.
Agar ishda bir nechta da'vogar va sudlanuvchi ishtirok etgan bo'lsa, hakamlik sudining qarorida nizoni ularning har biri yuzasidan qanday hal qilinganligi qayd etiladi, biroq ayni paytda arbitraj tribunali ishda ishtirok etmagan shaxslarning huquq va majburiyatlari to'g'risida qaror qabul qilishga haqli emas.
Qonunning sharhlangan moddasida belgilangan sud qarorining operativ qismi tushunchasi Fuqarolik protsessual kodeksining 206-moddasida ishlab chiqilgan: "Sud hal qiluv qarorining operativ qismida ko'rsatilgan da'volarni to'liq yoki qisman qanoatlantirishdan qoniqish yoki rad etish to'g'risidagi sud xulosasi bo'lishi kerak. Bu sud xarajatlarining taqsimlanishi, hal qiluv qaroriga arz qilishning vaqt chegarasi va tartibidan dalolat beradi".
Bu erda muhim farq shundaki, arbitraj tribunali qarorining operativ qismi uchun uning ijro etilishi muddati va tartibini ko'rsatish uchun zaruriy shart, ammo uning apellyatsiyasi muddati va tartibi ko'rsatilmagan, chunki arbitraj tribunalining qarorlari apellyatsiyaga tortilmaydi.
Shunday qilib, Qonunning sharhlangan maqolasida arbitraj tribunali qarorining shakli va mazmuniga qo'yiladigan asosiy talablargina belgilab qo'yilgan, shuning uchun, mumkin bo'lgan muammolardan qochish uchun, bu masalalar arbitraj sudlari faoliyati qoidalarida batafsilroq aks ettirilishi kerakga o'xshaydi.
Qonunning sharhlangan moddasining ikkinchi qismida ko'rsatilgan qarorning mazmuniga qo'yiladigan alohida talablarga kelsak, ular asosan hakamlik sudining muayyan ma'lumotlarni ko'rsatish majburiyatidan iborat, xususan:
a) qaror qabul qilingan sana - Art. 38 qonun hujjatlariga ko'ra, ushbu sana ishni ko'rib chiqqan hakamlik sudi qarorini qabul qilish kuni hisoblanadi;
b) arbitraj o'rni - arbitraj tribunalning o'zi tomonidan tortishuvchi tomonlarning kelishuvi bilan yoki unda amalda bo'lgan qoidalar (qoidalar) bilan aniqlanishi mumkin, shuning uchun, qaror qabul qilish joyi arbitraj jarayoni o'tgan joy deb hisoblanadi. Belgilab qoʻyilsinki, hal qiluv qarorining qabul qilingan sanasi va joyining holatlari hakamlik sudining hal qiluv qarorini shubha ostiga qoʻyish va amaldagi qonunchilikda belgilangan tartibda ijro etish yozuvini chiqarish tartibida katta ahamiyatga ega;
Shunday qilib, Qonunning sharhlangan maqolasida arbitraj tribunali qarorining shakli va mazmuniga qo'yiladigan asosiy talablargina belgilab qo'yilgan, shuning uchun, mumkin bo'lgan muammolardan qochish uchun, bu masalalar arbitraj sudlari faoliyati qoidalarida batafsilroq aks ettirilishi kerakga o'xshaydi.
Qonunning sharhlangan moddasining ikkinchi qismida ko'rsatilgan qarorning mazmuniga qo'yiladigan alohida talablarga kelsak, ular asosan hakamlik sudining muayyan ma'lumotlarni ko'rsatish majburiyatidan iborat, xususan:
a) qaror qabul qilingan sana - Art. 38 qonun hujjatlariga ko'ra, ushbu sana ishni ko'rib chiqqan hakamlik sudi qarorini qabul qilish kuni hisoblanadi;
b) arbitraj o'rni - arbitraj tribunalning o'zi tomonidan tortishuvchi tomonlarning kelishuvi bilan yoki unda amalda bo'lgan qoidalar (qoidalar) bilan aniqlanishi mumkin, shuning uchun, qaror qabul qilish joyi arbitraj jarayoni o'tgan joy deb hisoblanadi. Belgilab qoʻyilsinki, hal qiluv qarorining qabul qilingan sanasi va joyining holatlari hakamlik sudining hal qiluv qarorini shubha ostiga qoʻyish va amaldagi qonunchilikda belgilangan tartibda ijro etish yozuvini chiqarish tartibida katta ahamiyatga ega;
v) hakamlik sudining tarkibi - San'atga muvofiq tuzilgan. Qonunning 15 tasi va arizachilarning g'alati sonidan iborat bo'lishi kerak;
d) hakamlik sudining taraflari va ularning vakillarining vakolatlari to'g'risidagi ma'lumotlar (arizachi tribunalning qarorida qisqartmalarsiz to'liq ko'rsatilgan);
e) hakamlik sudining vakolatini tasdiqlash (qonunning 24-moddasida belgilangan tartibda amalga oshiriladi);
e) da'vogarning da'volari va sudlanuvchining e'tirozlari va ularning harakatlari hal qiluv qarorining tavsiflovchi qismida o'z aksini topgan bo'lib, unda da'voning sub'ekti va asoslari, uning sub'ekti yoki asosining o'zgarishi, da'voni sudlanuvchi tomonidan tan olinganligi yoki unga e'tiroz bildirishi, nizo yuzasidan mustaqil da'vo qilayotgan uchinchi shaxslarning pozitsiyasi, boshqa shaxslarning tushuntirishlari, jarayon ishtirokchilari;
g) arbitraj tribunali tomonidan o'rnatilgan nizo holatlari, uning ushbu holatlar to'g'risidagi xulosalari asos bo'lgan dalillar, arbitraj tribunalga o'z qarorini qabul qilishda yo'l ko'rsatadigan qoidalar.
Belgilab qo'yilsinki, arbitraj tribunalining qarorida ko'rsatilgan ma'lumotlarning birortasi bo'lmagan hollarda qonun chiqaruvchi huquqiy oqibatlarni ta'minlamaydi, har qanday holatda ham, Art. Qonunning 47-moddasida bunday qoidabuzarliklar arbitraj sudining hal qiluv qarorini bekor qilish uchun asos bo'lishi mumkinligi ko'rsatilmagan.
Biroq, arbitraj tribunali qarorining shakli va mazmuniga qoʻyiladigan talablarga rioya qilmaslik ayrim hollarda uni amalga oshirmaydigan qilib qoʻyishi mumkin. Masalan, agar arbitraj tribunalining qarorida arbitraj ishlarida ishtirok etuvchi yuridik shaxsning tashkiliy-huquqiy shaklini joriy etish imkoniyatini yaratuvchi aniq tafsilotlar koʻrsatilmagan boʻlsa, bu bunday qarorni amalga oshirishni qiyinlashtiradi.
beri, San'atga muvofiq. qonunning 49, tomonlar va arbitraj tribunal qonuniy kuchga bo'lgan arbitraj tribunalining qaror ijrosini ta'minlash uchun hissa qo'shish kerak, keyin jarayonning barcha ishtirokchilari hakamlik sudi qarorining zaruriy talablarga muvofiqligi bilan qiziqishlari tabiiy shaklda va mazmunan.
Qonunning sharhlangan maqolasining to'rtinchi qismida ishda ishtirok etgan har bir tarafga uning qabul qilingan sanasidan boshlab o'n kundan kechiktirmay arizachi tribunalning qarorining nusxasi topshirilishi belgilangan. Bu ishda ishtirok etayotgan shaxslarning protsessual huquqlarini ta'minlovchi muhim chora hisoblanadi. Zarur hollarda, u arbitraj tribunalining qaroriga qarshi chiqishi yoki uning kuchga kirishi to'g'risida ariza bilan vakolatli davlat sudiga murojaat qilishi mumkin.
Ushbu shartni bajarish uchun qarorni tarafga berishni ta'minlaydigan har qanday usul tanlanadi (masalan, qabul qilinganligi to'g'risida xabarnoma bo'lgan pochta bo'imi, qarorning nusxasini shaxsan imzo ostida partiyaning arbitraj tribunalidagi vakolatli vakiliga etkazish va h.k.).