Халқаро иқтисодий муносабатлар тизимида халқаро савдо

Давид Рикардо томонидан мутлақ афзаллик назариясининг ривожлантирилиши натижасида икки мамлакат ҳам маълум бир товарни ишлаб чиқаришда мутлақ афзалликка эга бўлмасада, улар учун савдонинг фойдалилигини нисбий афзаллик назарияси орқали исботлаб берди.

• Давид Рикардо томонидан мутлақ афзаллик назариясининг ривожлантирилиши натижасида икки мамлакат ҳам маълум бир товарни ишлаб чиқаришда мутлақ афзалликка эга бўлмасада, улар учун савдонинг фойдалилигини нисбий афзаллик назарияси орқали исботлаб берди.

Нисбий афзаллик назарияси - агар мамлакат маҳсулотни бошқа мамлакатларга нисбатан кам харажатлар билан ишлаб чиқаришга муваффақ бўлса, у ҳолда ушбу товарлар билан ўзаро савдо олиб бориш мутлақ афзалликларга эга бўлмаган шароитда ҳам фойдали ҳисобланади ва мамлакатлар ушбу маҳсулотларни ишлаб чиқаришга ихтисослашуви лозим.

• Нисбий афзаллик назарияси - агар мамлакат маҳсулотни бошқа мамлакатларга нисбатан кам харажатлар билан ишлаб чиқаришга муваффақ бўлса, у ҳолда ушбу товарлар билан ўзаро савдо олиб бориш мутлақ афзалликларга эга бўлмаган шароитда ҳам фойдали ҳисобланади ва мамлакатлар ушбу маҳсулотларни ишлаб чиқаришга ихтисослашуви лозим.

Хекшер-Олин мамлакатларнинг нисбий афзаллигини ўрганиш ва таҳлил қилиш натижасида қуйидаги хулосага келади: мамлакатнинг нисбий афзаллиги аниқ бир маҳсулотларни ишлаб чиқаришда ишлаб чиқариш омиллари билан таъминланганлиги билан боғлиқ.

• Хекшер-Олин мамлакатларнинг нисбий афзаллигини ўрганиш ва таҳлил қилиш натижасида қуйидаги хулосага келади: мамлакатнинг нисбий афзаллиги аниқ бир маҳсулотларни ишлаб чиқаришда ишлаб чиқариш омиллари билан таъминланганлиги билан боғлиқ.
• Ишлаб чиқариш капитали етарли ва кам ишчи кучига эга бўлган мамлакатлар капитал сиғимкорлиги юқори товарлар ишлаб чиқа-ришда афзалликка эга бўладилар, ишчи кучига бой ҳамда капитал етарли бўлмаган мамлакатлар эса меҳнат сиғимкорлиги юқори маҳсулотлар ишлаб чиқаришда афзалликкà эгадирлар.

Ишлаб чиқариш омиллари назарияси ўзининг барча камчиликларига қарамай, хозирги кунга қадар ҳалқаро савдонинг ривожланишини тушунтириб берувчи етакчи назариялардан бири саналади. Ушбу назария кўп маротаба катта ҳажмдаги статистик маълумотлар асосида турли мамлакатларга тааллуқли товар ва ишлаб чиқариш омиллари бўйича эмпирик синовлардан ўтди.

• Ишлаб чиқариш омиллари назарияси ўзининг барча камчиликларига қарамай, хозирги кунга қадар ҳалқаро савдонинг ривожланишини тушунтириб берувчи етакчи назариялардан бири саналади. Ушбу назария кўп маротаба катта ҳажмдаги статистик маълумотлар асосида турли мамлакатларга тааллуқли товар ва ишлаб чиқариш омиллари бўйича эмпирик синовлардан ўтди.
• Эмпирик синовларнинг натижалари мазкур назарияни қандай тасдиқлаган бўлса, уни шундай инкор этди. Хекшер-Олин, Самуэльсон фикрларини тасдиқламаган текширув 1953 йилда Василий Леонтьев томонидан амалга оширилган.