Hamid qurbonboyev Sintaksisni qanday o’rganamiz!
EGALIK QO’SHIMCHALARING QORONG’UDA HAM PAND BERADI “
Download 1.24 Mb. Pdf ko'rish
|
SINTAKSIS KITOB
- Bu sahifa navigatsiya:
- SO’Z BIRIKMASI MIQDORINI TOPISHNING OSON YO’LI
|
EGALIK QO’SHIMCHALARING QORONG’UDA HAM PAND BERADI “
deb javob berdi SINTAKSIS … 7 BOSHQARUV BITISHUVGA qarab dedi: Ukajon o’zing ham “O’tkan kunlar” dagi Zaynabga o’xshaysan. Eslaringdami Zaynabning xarakteri. Otabekning beparvoligiga yillab indamagan Zaynab Kumush kelar chog’ida uvvos tortib yig’laydi … -Ha, yoshligida ham biror ko’ylak olib ber Hayit bayramiga, yoki biror joyga to’yga olib bor demasdan, bayram yoki to’y o’tib ketib bo’lgach yig’lar edi. Shuning uchun ham ayasi “mung’aymay o’lgur Zaynab –deb javrar edi, deb gapga qo’shildi MOSLASHUV.. Men bir tadbir o’yladim ravishlarni senga beramiz –dedi Sintaksis. Birdan gapirdi, to’satdan keldi, jo’rttaga baqirdi, oldinda yurdi –mana shular mengami, lekin bu so’zlar tarkibida kelishik qo’shimchalari bor-ku … -Biz ravishlarga qo’shilgan kelishik qo’shimchalarini bloklaymiz, xalq tilidan aytganda yaxlitlab qo’yamiz ….. Axir bu adashmovchilikni keltirib chiqaradi, men bunday bo’lishini istamagan edim. Ona tilini yaxshi bilganlar adashmaydi sen bunisdan xavotir olma, yana senga BOSHQARUV akangda ishlaydiga ko’makchilar ba’zan senga ham ishlab turadi -Unda men xalq qanday farqlaydi? -Sunday savol berishingni bilar edim. So’rog’ingdan farqlaydi.. Qalam bilan yozdi –nima bilan yozdi –bu BOSHQARUV Ishtaha bilan yedi, zavq bilan kuyladi –qanday yedi, qanday kuyladi –bu BITISHUV Ana shunday qilib bitishuvga ham misollar ko’payib qolgan ekan ….. ( davomi bor ) SO’Z BIRIKMASI MIQDORINI TOPISHNING OSON YO’LI 8 -So’z birikmasini miqdoroni topish juda oson gapdagi mustaqil so’zlarni sanaysiz, yordamchi, alohida so’z turkumlarini sanamaysiz. Va ega va kesim hisobini olib 2 ni ayirasiz. Misol uchun: Men kecha bog’ tomonga bordim. 4 ta mustaqil so’z va 2 ni ayirsak qoladi 2 ta Yuqorida keltirgan qoidamni quyidagi formulada ham ko’rsatish mumkin: MS (mustaqil so’zlar ) –E( ega ) –K ( kesim ) =SBM ( So’z birikmasi miqdori ) Ming afsuslar bo’lsinki, yuqoridagi oson qoidamiz ko’p hollarda o’zini oqlamadi. Sababi qoidaga ko’ra ega va kesim hisobiga 2 ni ayiramiz deyilgan. Egasiz gaplar misol qilib berilsa –chi? Qo’shma gap misol qilib berilsa-chi? Matn berilsa-chi? Xullas u qoidani ustidan chizib o’chirib qo’yavering. So’z brikmasi miqdorini topishni o’rganishdan avval o’xshash savollarni ham tanib olaylik. O’xshash savollar: 1 So’z birikmasi miqdorini toping -SBM –toping 2 Tobe bog’lanish miqdorini toping -TBM toping 3 Moslashuvli so’z birikmasini toping -MSBM toping 4 Moslashuvli tobe bog’lanishni toping -MTBM toping SBM-so’z birikmalari miqdori –( nima faqat matematiklarda bormi formula va qisqartmalar qilish –ona tilimizda ham shunday qilsak bo’ladi! ) Ko’pchilik so’z birikmasi miqdorini toping degan savol bilan tobe bog’lanishni toping degan savollar bir xil emasligiga ahamiyat beravermaydi. Sababi –aka va uka –teng bog’lanish, Akamning kitobi-tobe bog’lanish.. Bilib oling! So’z birikmasini toping degan savollarda gap tarkibidagi gap bo’lagi –EGA ni sanamaymiz! Tobe bog’lanishni toping degan savollarda gap tarkibidagi EGA ni ham sanayveramiz! Misollarga qaraymiz: Tongda atrofdan bulbullarning xush ovozi eshitildi.-ushbu gapda 4-ta so’z birikmasi bor Tongda atrofdan bulbullarning xush ovozi eshitildi.-ushbu gapda 5-ta tobe bog’lanish bor Katta sement ko'prik ustidan mashinalar tinimsiz o'tib turibdi. -5 ta so’z brikmasi bor Katta sement ko'prik ustidan mashinalar tinimsiz o'tib turibdi. -6 ta tobe bog’lanish bor 9 So’z birikmalari miqdori, tobe bog’lanishlar miqdori qanday topishni o’rganamiz. Siz hozircha so’z birikmasi miqdori bilan tobe bog’lanish miqdori boshqa boshqa chiqishiga e’tibor qildingizmi? So’z birikmasidan bitta ko’p bo’lar ekan-da deb o’ylamang. Yuqorida aytdik: SBM ni topishda ega olinmaydi; TBM ni topishda ega ham sanaladi. Farazan gapda ega yo’q bo’lsa-chi. Chunki biz odatda,egasiz gaplardan foydalanamiz. U holda SBM VA TBM miqdori teng kelib qolishi mumkin. M; Kechqurunlari buvimdan oy yorug'ida turli rivoyatlar tinglardim.-gapda, 6 ta so’z birikmasi bor Kechqurunlari buvimdan oy yorug'ida turli rivoyatlar tinglardim.- gapda, 6 ta tobe bog’lanish bor. Nimaga rivoyatlar –gapning egasi emasmi? –deyayotganlar diqqatiga: BOSH Download 1.24 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|