Hans Kelzen dаvlаt vа huquqning umumiy nаzаriyasi general theory of law and state

Majburiy tartibdagi huquq
Sanksiyalar mol-mulkdan mahrum qilishda yovuz amallar bilan tajovuz qilgan hamda hayotdan, so`g`liqdan, ozodlikdan yoki mulkka egalik qilishdan mahrum qilgan. Bu mulklarni olish shaxsning xohishiga qarshi olib birilgan, bu sanksiyalar majburiy tusdaligi bilan xarakterlanadi. Bu sanksiya mulkni majburan olib qo`yishni ifodalaydi. Buning muhim jihati shundaki agar ushbu vaziyatda qat`iylikka duch kelinsa ushbu sanksiya qo`llanilgan. Birgina istisno jihati ishda munosib sanksiya munosib qudratga ega bo`ladi. Ijtimoiy tartiblar shaxslarning harakatlarini qidiradi hamda majburiy o`lchamdagi buyruqlarni majburiy tartiblar deb atashni talab qiladi. Shu sababdan qo`rquv ijtimoiy xavfli harakat hisoblanadi, zo`rlikning o`lchami bilan qarorning majburiyligi bir-xil bo`lishi zarur. Shuning uchun bugungi kunda amalda bo`lgan ijtimoiy tartiblar jazoviy sanksiyalardan ko`ra mukofotlashni afzal ko`radi va ayniqsa sanksiya barcha harakatni amalga oshirmay, bevosita undash texnikasiga ishoniladi. Tartiblardagi qarama qarshiliklar sanksiyalardagidek majburiyatni o`zida mujassamlashtiradi, boshqa harakatlarning samarasi majburiy bo`lmaydi lekin bu ixtiyoriy bo`ysinishdir. Qarama qarshiliklar haligacha bir qarashdan farqlanmagan. Bu moslik rag`batlantirish texnikasiga asos huddi bilvosita ta`sir etish kabi. Bilvosita undash turli joylar o`rtasida jazo orqali tasir o`tkazadi xuddi majburlash texnikasi, bevosita tasir o`tkazish texnikasi va ixtiyoriy bo`ysunish texnikasi kabi. Ixtiyoriy bo`ysinish majburlsh kabi ta`sir etishning shakli va jumladan bu erkinlik emas lekin bu majburiy psixologik sezgi. Agar majburiy tartiblar bular bilan qarama qarshilikga uchrasa, bu majburiy xarakterda bo`lmaydi, bu ixtiyoriy harakterga asoslanadi, bitta qiyin tamoni shundaki, majburiy sanksiyalarda o`lchamlar belgilangan bo`ladi va boshqalarda bu mezon mavjud emas. Va bu sanksiya shaxsning qarshiligiga ko`ra so`roq qiladi agarda muhim bo`lsa, moddiy tasir ko`rsatadi.