Hasharotlarning ekologik makonlari va hayotiy shakllari

Hasharotlarni sistemaga solish bilan dastlab K.Linney 1953 yilda shugʻullangan va u hasharotlarning qanotini asosiy belgi qilib olgan.

• 
  Hasharotlarni sistemaga solish bilan dastlab K.Linney 1953 yilda shugʻullangan va u hasharotlarning qanotini asosiy belgi qilib olgan.
  
• 
  Fabritsiy 1775 yilda oʻz klassifikatsiyasida hasharotlarning ogʻiz organlarini hisobga olgan.
  
• 
  Burmeyster 1835-1838 yillarda hasharotlarning rivojlanish xususiyatlariga koʻra ikki gruppaga: chala metomorfoz va toʻliq metamorfozga ajratgan.
  
• 
  F.Brauer 1885 yilda hasharotlarni tuban yoki birlamchi qanotsizlar va qanotlilarga ajratadi. U qarindosh turkumlarni bosh turkumga birlashtirdi.
  

1925 yilda A.V.Martinov qanotli hasharotlar kenja sinfini ikkita boʻlimga boldi:

• 
  1925 yilda A.V.Martinov qanotli hasharotlar kenja sinfini ikkita boʻlimga boldi:
  
• 
  1.Qadimgi qanotlilar.
  
• 
  2.Yangi qanotlilar.
  
• 
  Umuman hasharotlarni turli sistematiklar turlicha klassifikatsiyalaydilar. Eng soʻnggi klassifikatsiya («Jizn jivotnыx» Tom 3, 1984 yil) bo‘yicha hasharotlar quyidagicha klassifikatsiyalanadi. Lekin buni ham so‘nggi klassifikatsiya deb bo‘lmaydi. CHunki har yili minglab yangi-yangi hasharot turlari topilmoqda, yangi-yangi belgilar aniqlanayapti.
  

Hasharotlar sistematikasini umumiy tarzda quyidagicha tavsiflash mumkin:
Tur (species) → Avlod (genius) → Oila (familia) → Turkum (ordo) → Sinf (classis) → Tip
Hasharotlar sinfining klassifikatsiyasi (Bey-Bienko bo‘yicha).

• 
  1.Kenja sinf-yashirin jag‘lilar-Entognata
  
• 
  Turkumlari:
  
• 
  1.Proturalar-Protura
  
• 
  2.Poduralar-Podura
  
• 
  3.Dipluralar-Diplura
  
• 
  2.Kenja sinf: Ochiq jaglilar-Estognatla
  
• 
  1.Infra sinf-Tuban qanotsizlar-Apterygota
  
• 
  Turkum: qil dumlilar-Thysanura
  
• 
  2.Infra sinf-Oliy yoki qanotlilar-Prerygota
  
• 
  1-Bolim-Toliqsiz ozgarishlilar-Hemimetabola
  
• 
  1.Katta turkum-Efemeroidlar-Ephemeroidie
  
• 
  Turkum-kunlilar-Ephemeroptera
  

Qildumlilar turkumi (Thysanura). Qildumlilar choʻziq tanasining uzunligi 8-20 mm boʻlib, tangachalar bilan qoplangan. Qorin boʻlimi 10 ta boʻgʻimdan iborat. Qorin oyoqlari rudimenti saqlanib qolgan. Qorin boʻlimining keyingi tomonida 3 ta koʻp boʻgʻimli dum oʻsimtasi bor.