Havo yo’llari va unung xalq xojaligidagi o’rni. Xalqaro aeroportlar xaqida malumotlar. Aerodrom va uning asosiy elementlari. Nazorat savollari

23-rasm. O’zbekiston havo yo’llari aerodromlari elementlari



Juda ko’p vaqt to’xtamasdan, to’g’ri bora oladigan aloqa marshrutlari tashkil qilish - havo transportinig ya’na bir afzalligidir. Fuqoro aviatsiyasi juda qisqa va to’g’ri havo trassalaridan foydalanib, transportning boshqa turlarida borib bo’lmaydigan har qanday punktlar oralig’iga qo’nmasdan yuk va yo’lovchi tashib bera oladi. Havo transporti yuqori manevrchanligi hamda yo’lovchi va yuk oqimlari o’zgarishiga muvofiqlanishi uning yana bir muhim afzalligidir.

Havo transportning kamchiliklaridan biri transportining boshqa turlariga nisbatan yuk va yo’lovchilar tashish tannarxining bir necha marta kattaligidir. Tashish tannarxining yuqori darajada bo’lishi sabablari birinchidan, samolyot uchishi uchun kerak bo’lgan zarur yukning katta vaznliligi, ikkinchidan yuk kutarish birligiga tug’ri keladigan dvigatel quvvatining kattaligidirki, bu o’z navbatida yonilg’ining ko’p sarflanishiga olib keladi.

Hozirgi vaqtda aeroportlarda samolyotlarni qo’ndirish va uchirish ishlarida EHMdan foydalaniladi. Murakkab sharoitlarda EHM samolyotlarning uchish traektoriyalari va boshqa zarur shartlarini hisoblash chiqib, samolyot boshqaruvchi pilotga tayyor ma’lumotlar etkazib beradi.

Havo transportini rivojlantirishdagi asosiy yo’nalishlardan biri maksimal uchish tezligini oshirishdir. Uchish tezligini oshirish insoniyatning azaliy orzusidir. Hozirgi 1000 km tezlik bilan uchish yuqori pog’ona bo’lmay qoldi. Endilikda O’zbekiston Respublikasida va boshqa mamalakatlarda tovush tezligidan (1200 km/soat) tez uchadigan yo’lovchi samolyotlari qatnab turibdi. Bular qatoriga TU-144 samolyoti (uchish tezligi 2500 km/soat) kiradi.

Xozirgi kunda soatiga 6500 km tezlik bilan uchadigan eksperemental samolyot yaratilgan. Bunday tezlikda uchuvchi apparatlar gipertovushli samolyotlar deb ataladi. Aeroport hududida har-xil injenerlik kommunikatsiyalari, kanalizatsiya, elektr va bosimli havo ta’minoti, yoritish va aloqa tarmoqlari ham bo’ladi.

Aeroportlar o’z vazifalari bo’yicha xalqaro aeroportlarga, mamlakat ichi magistral trassasida uchishga xizmat qiluvchi va mahalliy trassalarda uchishga xizmat qiluvchi tayyoragohlarga bo’linadi.

Xalqaro va mamlakatimiz magistral trassalariga xizmat qiluvchi aeroportlar murakkab meteorologik sharoitlarda ham muntazam va kechayu kunduz ishlashga mo’ljallangan bo’ladi.