Havola bo‘lakli qo‘shma gaplar taraqqiyoti reja: bmi
Ikki havola bo‘lakli o‘lchov-daraja ergash gapli qo‘shma gaplar
Download 325.47 Kb. Pdf ko'rish
|
норкулова мухайё пдф файл
Ikki havola bo‘lakli o‘lchov-daraja ergash gapli qo‘shma gaplar.
O‘lchov-daraja ergash gapli qo‘shma gaplarning mazmuni munosabatining ifodalanishiga ko‘ra ikki xil ko‘rinishi farqlanadi: bir havola bo‘lakli va ikki havola bo‘lakli. Ikki havola bo‘lakli o‘chov-daraja ergash gapli qo‘shma gaplar nisbatan keng tarqalgan. Ergash gapli qo‘shma gaplarning boshqa ikki havola bo‘lakli turlaridagi kabi bunday gaplarda ham qarshilantirilgan havola bo‘laklar mavjud bo‘ladi, ya’ni qancha – shuncha, qanchalik – shunchalik kabilar. Bosh gapda shuncha, shunchalik kabi havola so‘zlar mavjud bo‘ladi va ular o‘lchov-daraja holi sintaktik o‘rnida keladi. Qancha, qanchalik so‘zlari ham ergash gapda shunday o‘rinda bo‘ladi, demak, ular orasida parallelizm bo‘ladi, ikki denotativ voqea harakatning miqdoriy belgisiga ko‘ra umumiydir. Voqealar o‘rtasidagi musosabat o‘zaro tobelanishga ko‘ra juda zich bo‘ladi. Eski o‘zbek tili manbalari tilida biz uning ne qadar birikmasining o‘lchov-daraja ma’nosida qo‘llanganligini kuzatishimiz mumkin. Masalan: Ne qadar suvki ariqqa solur ul, Ne qilibon, ne qadarkim olur ul (SHN 13) Natija ergash gapli qo‘shma gap. Natija munosabati bunday qo‘shma gaplarning mazmunini tashkil qiladi. Ikkinchi voqea birinchi voqeaning natijasi sifatida yuzaga keladi. Shuni aytish kerakki, bosh gapdagi harakat atay, ergash gapdagi harakatning natijasi sifatida o‘z-o‘zidan kelib chiqadi. Bu qo‘shma gapning bu turiga bir necha misol topa oldik. Natija ergash gapli qo‘shma gaplar ko‘proq bir havola bo‘lakdan iborat qo‘shma gap turi sanaladi. Misollarga murojaat qilaylik: 51 Suvg‘a andoqki alar kirdilar, Degasen suv kishisi erdilar (SHN 188) Keltirilgan quyidagi misolda ham andoq havola bo‘lagi tor bo‘ldi ot kesim oldidan kelib uning natijasi borligiga, ya’ni ergash gapga ishora qilib turadi. Ravzana andoq tor bo‘ldiki, toshni qisti va anga borg‘ali qo‘ymadi, to tosh yer bila ko‘k orasida turdi (225 NM) |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling