Hayot faoliyati xavfsizligi
O‘zbekiston hududidagi foydali qazilmalardan oqilona foydalanish
Download 1.53 Mb. Pdf ko'rish
|
qurilish ekologiyasi GKvaKga maruza 111
- Bu sahifa navigatsiya:
- 8-mavzu: Qurilish ekologiyasi Reja
- Qurilish ekologiyasining aniqlanishi
- Materialllarni ishlatishning tizimli qisqarishi va nazorat qilish hamda mahsulot hayotining oxiriga qadar xom ashyo
- Qurilish ekologiyasining muhim asosiy vazifasi
- Qurilish ekologiyasining xususiyatiga
- 8.2. Qurilish ekologiyasining asosiy yo‘nalishlari.
- Qurilish ekologiyasining asosiy yo‘nalishlari
|
7.2. O‘zbekiston hududidagi foydali qazilmalardan oqilona foydalanish. Respublikamizda 33 ta nodir metallar va 32 ta rangli metallar konlarining xom-ashyolari hisobiga 16 ta tog‘ metallurgiya korxonalari faoliyat ko‘rsatmoqda. Mamlakatimiz miqyosida 27 ta oltin va kumush konlari mavjud bo‘lib, shundan 16 ta oltin va 3 ta kumush konlari aniqlangan. Hozirgi paytda Muruntov, Marjonbuloq va Kamokqir kabi 7 ta oltin konlari ishlatilib kelinmoqda. Sobiq Sho‘rolar davrida yer qa’ridan olinadigan jami oltin miqdorining 25,2% O‘zbekiston hissasiga to‘g‘ri kelardi. Faqat Muruntov oltin konidan yiliga 50-55 tonna sof oltin olinadi. Nodir metallarning aniqlangan zaxiralari ishlab turgan korxonalarning 20-30 yil ishlashini ta’minlanishi mumkin. Hozirgi paytda Qizilqum va Toshkent atrofidagi iqtisodiy mintaqalarda qidiruv ishlari olib borilmoqda. Olmaliq tog‘ metallurgiya kombinatining asosiy xom-ashyo bazasini Kalmaqir, Saricheku, Uchquloch, Qo‘rg‘onshikan va boshqa mis-molibden va qo‘rg‘oshin-rux konlari tashkil etadi. Ushbu konlarning ma’danlari tarkibida misdan tashqari oltin, kumush, molibden, selen va boshqa nodir elementlar mavjudligi aniqlangan. Hozirgi paytda 5 ta aniqlangan volfram konlaridan 2 tasi (Koytosh va Ingichka konlari) ishlatilmoqda. 2 ta volfram konlari (Saritau va Sautboy konlari) va 2 ta qalay koni (Karnab va Zirabuloq-Ziyoutdin konlari) ochildi. Olimlarimizning bashoratlariga qaraganda, fosforitlarning zaxirasi (asosan fosfor angidrid) 100 mln. tonna deb baholanmoqda. Fosforli o‘g‘itlar ishlab chiqaruvchi zavodlar Qozog‘istonning Koratau ma’dan konlaridan keltirayotgan xom-ashyolar hisobiga ishlamoqda. Respublikamizdagi tog‘ jinslarining kompleksi va yaratilgan mineral xom-ashyolari qurilish materiallari (marmar, granit, sement va b.q.)ni ishlab chiqarish imkonini beradi. Respublikada mineral issiq suv va sanoat suvlarining zaxiralari mavjud. Hozirgi paytda 32 ta mineral suv zaxiralari aniqlangan bo‘lib, ularning 12 tasida dam olish maskanlari tashkil etilgan. Xalq xo‘jaligi ehtiyojlarini qondirish maqsadida 9 ta suv qadoqlash zavodlari ishga tushirildi. Mineral suv zaxiralari 8208 ming m 3 /sutkani tashkil etmoqda. Yuqori haroratli issiq suv maskanlari Farg‘ona vodiysida, Buxoro, Samarqand va boshqa viloyatlarda topilgan. Respublika miqyosida sanoat suvlarining yirik zaxiralari (Ustyurt, Janubiy Orol, Buxoro- Qarshi, Surxondaryo, Farg‘ona artezian havzalari) ochilgan, ularning tarkibida yod, brom, bor, seziy, rubidiy, stronsiy kabi elementlar mavjudligi aniqlangan. Buxoro-Qarshi artezian havzasining sanoat suvlari eng istiqbolli hisoblanadi. Mustaxkamlash uchun savollar: 1. Foydali qazilmalar guruhiga nimalar kiradi? 2. Mamlakatimizda nechta neft va gaz konlari va ularni qayta ishlash zavodlari mavjud? 3. Respublikamizda nechta mineral xom-ashyo turlari va ularning konlari mavjud? 4. Respublikamizning uglevodorod xom-ashyolari va ularning umumiy zaxiralari haqida ma’lumot bering? 5. Respublikamizdagi toshko‘mir konlari va ularning zaxiralari haqida ma’lumot bering? 6. Respublikamizdagi nodir metallar konlari haqida ma’lumot bering? 51
Reja: 1.Qurilish ekologiyasining rivojlanish tarixi. 2.Qurilish ekologiyasining asosiy yo‘nalishlari. Tayanch iboralar: Barqaror rivojlanish, binolar, biologik jarayonlar, konstruksiyalar, qonun va qoidalar, qurilish mutaxassislari, qurilish ekologiyasi, materiallar, resurslar, sanoat tarmog‘i, tabiiy atrof-muhit, texnologiyalar, ekologik monitoring, ekologik muvozanat, ekotizimlar. 8.1. Qurilish ekologiyasining rivojlanish tarixi. Ekologiya tizimlari, yaratilgan muhitni atrofdagi dunyoda o‘rganish uchun ularning me’yoriy ufqlaridan ko‘prog‘iga erishganligini, quruvchilarning jasorati deb tan olishadi. Qanday qilib bizga ekologiya jarayonlarining bilimlari imoratlarning hayot davrini dinamik yo‘llardagi muhitning binolarini qurish va qayta ishlashi bilan yaxshiroq sozlashga yordam berishi mumkin? Ekologlar tabiatshunos olimlarning e’tiborini molekulalardan biologik hujayralarga, organizmlarga, aholiga, jamoalarga, manzaralarga, biosferaga jalb qilish uchun o‘tgan yarim asr davomida shunga o‘xshash kurashni olib borishmoqda. Mutaxassislar doimo bir-birlarining nuqtai nazarlarini asli holga qaytarib, yana yangilanishini xohlashadi. Faoliyatning atrof muhitga qanday moslashayotganini baholash masalasi oson va yanada qiyindir. Bu osonlashmoqda, chunki bo‘lib o‘tgan bir qator krizislar insonlarning uylariga zararli oqibatlarni olib kelganidan so‘ng, insonlar yanada ko‘proq atrof-muhitni tushunib yetishishni xoxlashmoqda. Aslidan ko‘ra, ajablanish va noaniqlik muqarrar tuyulgan nuqtadan yaqinroq ko‘rilganda, bu yanada murakkab tasvirni ko‘rsatadi va shuning uchun ham qiyindir. Ko‘pchilik harakat qilish kerak, deb hisoblashi haqida fan bizga ishonch bera olmasligi mumkin. Ammo bu bizga, bizning savollarimiz va bizning harakatlarimizni yanada dono yo‘l bilan dinamik va murakkab biosferamizni tadqiq qilishimiz kerakligini shaklantirishda yordam beradi. Bu zamonni qiyofasi nima? Biz biologik murakkablikni o‘sib borayotgan o‘rnini ko‘proq tan olganimiz sari sanoat uskunalarining ahamiyati yo‘qolib bormoqda. Qanday qilib biz materiallar, oziq moddalar, suv va energiya davrlarining to‘qimasidagi millionlar organizmlar, biologik turlar va jamoalarning o‘zaro aloqasini tunishni boshlashimiz mumkin? Amerika va Angliya (Charles J. Kibert, Jan Sendzimir, G. Bradley Guy) ekologlari bu masalani tizimlar nuqtai nazaridan muhokama qilishadi. Ular bizga bu g‘oyalarni inson bosh panasini yaratish, foydalanishga tiklash va hayotga qaytarish jarayonini boshqarishda ishlatishni taklif etishni o‘rniga, tizimlar (ekologik va boshqalar) qanday qilib qurilish va vayrona bo‘lish davrida saqlanib qolishi haqidagi fikrlar xilma-xilligini taklif etishadi 1 .
qo‘llanishiga noyob tajribani olib kirishdi. N.T.Odum meteorologiya va geokimyodan boshlab, bugun ekologiya tizimlari atalmish fanga asoslarni solgan. N.T.Odum “...oxirgi ellik yil davomida tizim fikrlashiga qanday intizomlarni kiritmaganini bilish talabchan topshiriq bo‘lardi.” deydi. Oddiylik va ravshanlik bilan orasta ishlaydigan yondashishga to‘qnashayotgan ko‘p sohalar bir avlod ekologlar taraqqiyoti uchun fundamental bo‘lib, chuqur va har tomonlama tushunishni aks ettiradi. Jeyms Key qanday qilib, tizimlar o‘z tuzilmalarini turli sifat energiyalarning oqimlari va qayta aloqalari funksiyasi sifatida rivojlantirishi haqidagi nazariyani ilgari surishi uchun ishlamoqda va bunday g‘oyalarni tajribaga asoslanib boshqarishdagi hududiy yerlarni rivojlantirishda qo‘llaydi.
1 Charles J. Kibert, Jan Sendzimir, and G. Bradley Guy (Edited by 2003) Construction ecology: nature as the basis for green buildings. London and New York p. 303. (p. 29-35)
52 Tim Allen tizimlar qanday rivojlanishi va o‘zgarishi haqida test sifatida o‘simliklar ustida tajribalar olib borgan va ko‘p korxonali (ko‘p darajali ko‘rsatkich) tizimlar tuzilmasini tushuntirish uchun shajara (iyerarxik) nazariyasini rivojlanishiga yetakchi homiy bo‘lgan. Garri Peterson olov qanday qilib o‘rmon landshaftining naqshlarini shakllantiradi va qanday qilib hayvonlar naqshlarga javoban harakatlanishining g‘oyasini tekshirish uchun kompyuter modellashtirishni ishlatadi. Uning modellashtirish ishi Floridadagi (AQSh) uzun bargli qarag‘ay o‘rmon tajribaga asoslanib boshqaruvning turli g‘oyalari uchun sinov maydoni bo‘lgan.
2
foydalanishi tabiiy atrof-muhitga iqtisodiyotdagi o‘rniga qaraganda nomutanosib ta’sir o‘tkazadi. Garchi bu AQShning yalpi ichki mahsulotining 8% tashkil etsa ham, qurilish sohasida qazib chiqarilgan materiallarning 40% sarflaydi. Umumiy yerga ko‘miladigan chiqindilarning uchdan birini chiqaradi va o‘zining ishi uchun milliy energiya iste’molini 30% tashkil etadi. Sanoat sohasining muvozanatini saqlash manbalari ishlatish yo‘llarining fundamental o‘zgarishlarga va qurilish faoliyatini qo‘llab-quvvatlaydigan sanoat jarayonlarining chiqindilariga taalluqli past tan narxli mahsulotlarga bog‘liqdir. Qurilish boshqa sanoat turlari kabi tabiiy tizimlarning metapolic xatti-harakatini kuzatishdan yutib, muvozanatni saqlash elementlarining murakkab yig‘indisining xususiyati bo‘ladi. Tabiatni o‘z sanoati uchun o‘rganayotgan, paydo bo‘layotgan sanoat ekologiyasining sohasi sun’iy atrof- muhitni yoki muvozanatli qurilishning ma’nosini anglash qobiliyatini beradi. Bu kitob qurilish sohasini va materiallarni qo‘llab-quvvatlaydigan, muvozanatni ideallariga yaqinroq qilish uchun bizga tabiiy va sanoat ekologiyasidan tashkil topgan qurilish ekologiyasi tushunchasini, sanoat qurilishlarining turlarini taklif etadi. Bundan tashqari qurilish ekologiyasi bizni hamma narsalar bilan ta’minlaydigan tabiiy tizimlarni o‘zi chiga oladigan yirik masshtabli biohududiy “yashil infratuzilma”ni o‘z yo‘lida ichiga oladigan simbiotik, sinenergetik, sun’iy atrof-muhit, tabiiy atrof-muhitning keng qamrovli aloqalarini o‘z ichiga oladi. Ekotizimlar inson faoliyatini muvozanatli yo‘lga o‘tkazishda juda muhim namuna sifatida manba bo‘ladi. Jumladan:
tabiiy jarayonlar ko‘proq davriy bo‘ladi; quyosh nurlari energiyasining oqimidan va organik omborlardan ishlaydi;
pastgi qismlarning funksiyalarining bajarilishini turli tusga kiritib, har bir chegaradagi eguvchanlikni qo‘llab-quvvatlaydi;
turli xil chegaralardagi funksiyalarni ortig‘i bilan bajarib, har bir chegaradagi muvozanatni qo‘llab-quvvatlaydi;
murakkab jamoalarning kooperativ aloqalarini rivojlantirib, materiallarning samarali foydalanishini qo‘llab-quvvatlaydi;
tashqi atrof-muhitning o‘zgarishlariga javoban moslanuvchan va taraqqiy etish uchun yetarli turli xil ma’lumotlarni hamda funksiyalarni qo‘llab-quvvatlaydi. Inson faoliyati sanoatning quyi tizimiga tabiiy tizimlarni loyihalashtirish tartiblarini qo‘llanilishining turli xil yo‘llarini ko‘rib chiqadi. Tiklanmaydigan resurslardan foydalanishga asoslangan iqtisodiyotning harakatlanishini qayta loyihalashtirishni olib boradi.
Sanoat tizimlarini rejalashtirish ekologik tizimlarning modellarini moslashishiga asos bo‘lib, shakllanayotgan sanoat ekologiyasi yangi-yangi intizomdir. Ekologik sanoatning xususiyatlarini tasvirlaydigan sanoat simbiozini 3 , atrof-muhitning dizaynini, sanoat metabolizmini, ekologik toza ishlab chiqarishni, ekologik samaradorlikni va boshqa yangi terminlarni o‘z ichiga olish uchun oxirgi izlanishlarda sanoat ekologiyasi qayta ko‘rilib kengaytirilmoqda. Texnologik vositalardan yana ham kengroq foydalanish uchun hozirgi mavjud sanoat chiqindilarining oqimini boshqa sanoat jarayonlariga manba sifatida ishlatish
2 Charles J. Kibert, Jan Sendzimir, and G. Bradley Guy (Edited by 2003) Construction ecology: nature as the basis for green buildings. London and New York p. 303. (p. 5-12)
3 Симбиоз – икки хил организмнинг муайян бир муҳитда бир-бирига фойда ёки зарар келтириб, бирга яшаши. 53 uchun sanoat simbiozi ekotizimni kuzatishdan hosil bo‘lganlarni dars mashg‘ulotlarida foydalanishga e’tibor qaratadi. Mahsulot materialining tarkibiy qismlarini qayta ishlatish va ishlashda paydo bo‘layotgan intizom, atrof-muhitni rejalashtirish inson loyihalashtirish jarayonini o‘zgartiradi. Manbalarni ishlatish foydaliligini ko‘paytirishni ko‘zlab, manbalarni ishlatish va sanoat chiqindilarini ishlab chiqarish haqida tushunchalarni olish uchun sanoat metabolizmi sanoatning kirish, jarayon va chiqishlarini ko‘radi. Materialllarni ishlatishning
tovar va xizmatlarga material va energiyani ishlatishni kamaytirishga, zaharli chiqindilarni kamaytirishga, materiallarni qayta ishlab chiqarish xususiyatiga ega qilib chiqarishga, materiallarning muvozanatli ishlatishni ko‘paytirishga, mahsulotning chidamligini ko‘paytirishga hamda xizmat ko‘rsatish qizg‘inligini oshirishga chaqiradi. Iqtisodiy Hamkorlik va Rivojlanish Tashkiloti (Organization for Economic Cooperation and Development (OECD)ga kiradigan davlatlar, bu degani asosiy sanoatlashtirilgan davlatlarda sun’iy atrof-muhitni qurish va ishlatish barcha iqtisodiyot sohalaridan material va energiya manbalarining ishlatilishi eng katta hajmini tashkil etib, tabiiy tizimli modellarni ishlatishdan eng katta foyda olishi mumkin demakdir. Har ikkala bo‘g‘im (segment)da yangi binolarni tashkil etadigan qurilish materiallarini ishlab chiqarilishini va hozirgi mavjud binolarni buzib, qurilish materiallarini yangi va qayta loyihalashtirilayotgan binolarda qo‘llanilishini, qanday qilib sanoat muvozanatlikga erishishini tushuntiradigan qurilish sanoati yaxshi xizmat qilishi mumkinligini sanoat ekologiyasi ichidagi qurilish ekologiyasi aniqlaydi. Boshqa sanoat tizimlari kabi qurilishda o‘tkazish qobiliyatini aniqlash yo‘li orqali, ya’ni “metabolizm”ni aniqlash bilan yordam ko‘satiladi. Ta’kidlangan ma’lumotda, ikkita tabiiy tizim va rivojlanayotgan sanoat ekologiyasidan olingan ma’lumotlarni ichiga olish uchun avvalo olingan materiallarning davrlarini, ammo keng miqyosda hududiy energetik va material oqimlarining qurilish sanoatidagi imkoniyati ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, uning tabiiy atrof-muhitga bo‘lgan munosabatini o‘rganadi. Ko‘pincha munosabatlarda qurilish sanoati boshqa sanoat tarmoqlaridan farqlanmaydi. Biroq shunga qaramay yetarlicha farqlar mavjud bo‘lib, ularning uzoq hayotiy davri va materiallarning xilma-xilligi alohida e’tiborni talab qiladi. Shunday qilib, ekologiyani bu sohasiga qo‘llash va uning metabolizmini tushunish harakatlari boshqa sanoat tarmoqlariga tutashmagan noyob muammolarga olib keladi. Bugungi taraqqiyot davrida ekologiya va qurilish industriyasining to‘qnashuvi yangi ilmiy yo‘nalish “qurilish ekologiyasi”ning shakllanishiga asos bo‘ldi. Qurilish ekologiyasining paydo bo‘lishi ekologiya fanining yangi qirrasi bir tomondan qurilish faoliyati atrof-muhit ifloslanishining eng yirik manbasi va sayyoraning qayta tiklanmaydigan resurslarini sezilarli iste’molchisi sifatida qolayotgani davom etayotgan bo‘lsa,
tarmog‘iga o‘tish barqaror rivojlanish yo‘lining keskin zaruriyatini yuzaga keltirdi. Qurilish ekologiyasining muhim asosiy vazifasi insonga va tabiiy ekotizimlarga qurilish texnologiyalarining salbiy ta’sirini tadqiq etish, ekologik xavfsiz qurilishning barqaror rivojlanish qonun va qoidalarini ishlab chiqish hisoblanadi.
ta’siri jarayonlarini har tomonlama o‘rganishga xizmat qiladi. Qurilish ekologiyasining uslubiy asosi qurilish faoliyati va boshqarish qarorlarini ogohlantirish uchun axborot ta’minoti yoki salbiy ta’sirni kamaytirish bilan bog‘liq bo‘lgan antropogen xavf-xatarni tahlil va oldindan ma’lum qilish hisoblanadi.
fizika, muxandislik geologiyasi, tibbiyot, ijtimoiy-iqtisodiy va boshqa fanlardan bilimlarga tizimli asosda tayanadi. Qurilish ekologiyasi o‘zining maqomi bo‘yicha amaliy ekologiyaning bir xil tarmog‘idan va muxandislik ekologiyasining bir xil tizim ostidan hisoblanadi.
54 Qurilish ekologiyasi ekologik fanlar tizimida yangi yo‘nalish sifatida faqat oxirgi 22 yilda jadal sur’atlarda rivojlanmoqda. 1994 yilda AQShning Tampe shahrida barqaror ekologik qurilish bo‘yicha birinchi xalqaro anjuman bo‘lib o‘tdi. 1997 yilda Fransiyaning Parij shahrida ikkinchi va 2002 yilda Norvegiyaning Oslo shahrida uchinchi xalqaro anjuman bo‘lib o‘tdi. Ushbu xalqaro anjumanlarning qarorlarida barqaror qurilish qayta tiklanmaydigan resurslarni eng qulay ishlatish yo‘li bilan hayotning sifatini ta’minlash va qayta tiklanadigan resurslarni doimiy qo‘llash maqsadi bilan sog‘lom iqtisodiyotni qo‘llab-quvvatlashga, shuningdek biologik xilma-xillik va tabiiy atrof-muhitga yetkaziladigan zararni kamaytirishga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerakligi ta’kidlangan. Qurilish texnologiyalari bilan bog‘liq holda atrof-muhit va salomatlik uchun xavf- xatarni har tomonlama o‘rganish maqsadi 1997 yilda Shvetsiyada Qurilish ekologiyasi instituti tashkil etildi. Ushbu institut huzurida 1998 yilda qurilish bo‘yicha Xalqaro kengashning Butun dunyo kongressi tashkil etildi. 1998 yil 7-12 iyun kunlari Shvetsiyada “Qurilish va atrof-muhit” shiori ostida qurilish bo‘yicha Xalqaro kengashning Butun dunyo kongressi bo‘lib o‘tdi. Ushbu Butun dunyo kongressida quyidagi asosiy muhim muammolar muhokama etildi:
ekologik xavfsiz qurilish materiallari va texnologiyalari; qurilish konstruksiyalarining ishonchliligi va umriboqiyligi ekologik mezon sifatida;
qurilish barqaror rivojlanish omili. 2002 yilda qurilish industriyasining Yevropa federatsiyasi qurilish faoliyati jarayonida atrof-muhitni muhofaza qilish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni amalga oshirish to‘g‘risida qaror qabul qildi. Ushbu chora-tadbirlarda ekologik xavfsiz qurilish materiallari va texnologiyalarni foydalanuvchi qurilish kompaniyalari uchun imtiyozli sharoitlarni yaratish ko‘zda tutilgan.
Ekologiya yaqin vaqtgacha tirik organizmlarning va organizmlarning atrof-muhit o‘rtasidagi o‘zaro bog‘liqligini va ularning yashashi kabilarni o‘rgatuvchi biologiya fanining asosiy qismi sifatida ko‘rib chiqilayotgan edi. Hozirgi vaqtda ekologiya tabiiy atrof-muhitni va inson faoliyati bilan uning o‘zaro bog‘liqligini o‘rgatuvchi bo‘lgan ilmiy fanlar kompleksini aniqlashtiradi. Qurilish ekologiyasining asosiy yo‘nalishlari
Qurilish ob’ektining hayotiy davri
Qurilish texnogenezi
Biosferaga qurilishning salbiy ta’siri
Qu rilis h ek
o lo g iy asi
Salbiy ta’sirlardan muxandislik ekologik himoya
Shahar qurilishi ekologiyasi asoslari
Shahar qurilishi maqsadi uchun muxandislik ekologik izlanishlar
Turar joy va jamoat binolarining ekologik xavfsizligi
Qurilish materiallari va buyumlarining ekologik xavfsizligi
Qurilishda energiya va resurs tejamkorlik
55
Poydevor qurilishi va ekologiya
Qurilishda ekologik xuquq
Qurilish sohasida iqtisodiyot ekologiyasi
Qurilishda ekologik monitoring
Ekologik xavfsiz qurilish – barqaror rivojlanish omilidir
Hozirgi zamonaviy davrda tabiiy-ilmiy bilimlarning rivojlanishi barcha fanlarning ekologikligi bilan tavsiflanadi. Ekologik bilimlar alohida ahamiyatli bo‘lgan biologik fanga to‘xtalib qolmasligi bilan ilm-fanda insonning tabiiy atrof-muhit ta’siriga hamda ushbu antropogen jarayonni yumshatish usullariga o‘zgartiradi. Geologiya, kimyo, tibbiyot, fizika, qurilish fanlari va b.q. bilan ekologiyaning to‘qnashuvida yangi turdagi bilimlarni, ya’ni geoekologiya, urboekologiya, muxandislik ekologiyasi, qishloq xo‘jaligi ekologiyasi va sh.k. yaratadi.
Shuning uchun amaliy ekologiyaning tutgan o‘rnida muxandislik ekologiyasi, geoekologiya, shaharsozlik ekologiyasi va b.q. fanlar mavjudligiga haqlidir.
Hozirgi vaqtda ekologiyaning qurilish bilimlari bilan to‘qnashuvida yana bir yangi ilmiy yo‘nalish – qurilish ekologiyasi paydo bo‘lishiga asos bo‘ldi.
Qurilish ekologiyasining asosiy yo‘nalishlariga qurilish ob’ektining hayotiy davri, biosferaga qurilishning salbiy ta’siri, salbiy ta’sirlardan muxandislik ekologik himoya, turar joy va jamoat binolarining ekologik xavfsizligi, qurilishda energiya va resurs tejamkorlik, poydevor qurilishi va ekologiya, ekologik monitoring va b.q. kiradi (2-rasmga qarang).
Download 1.53 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|